DSC02515 (3)

5.3. Majątek trwały 185

W procesie dokonywania wyceny wartości środków trwałych bardzo ważnym problemem jest ustalenie stopnia ich zużycia fizycznego i moralnego. Zużycie fizyczne wyraża utratę właściwości techniczno-produkcyjnych, jakie wykazywał określony środek trwały w momencie oddania go do eksploatacji. Tempo narastania i rozmiary zużycia fizycznego, różne w poszczególnych etapach użytkowania środka trwałego, zależą od wielu czynników. Do najważniejszych z nich zalicza się: jakość materiałów, z których zostały wykonane, sposób, warunki i intensywność ich wykorzystania oraz jakość i terminowość przeprowadzonych przeglądów, konserwacji i remontów. Zużycie ekonomiczne („moralne”) środków trwałych ma najczęściej charakter niematerialny i polega na utracie ich wartości wymiennej. Następuje ono przede wszystkim pod wpływem postępu technicznego [Leśniak 1998, s. 225-226]. Wyróżnia się dwie zasadnicze grupy metod stosowane do oceny fizycznego zużycia środków trwałych. Należą do nich [Janasz, Urbańczyk, Wiśniewski 1998, s. 67]: i 1) metody oparte na ocenie zużycia w zależności od skutków bezpośrednich (metody inżynieryjne),

I 2) metody pozwalające oceniać (szacować) zużycie na podstawie skutków pośrednich (metody ekonomiczne).

I Do podstawowych metod technicznych oceny stopnia zużycia należą: pomiary wielkości geometrycznych, ważenie, stosowanie izotopów promieniotwórczych do badania własności materiałów itp. Istota tych metod sprowadza się do badania środka trwałego przez ekspertów. Badania takie wymagają demontażu (szczególnie maszyn i urządzeń), są więc bardzo pracochłonne i kosztowne. Do metod inżynieryjnych można zaliczyć metodą pomiarów i tzw. metodą elementów konstrukcyjnych (inaczej ‘ ekspertyz). Metody te mogą mieć jednak zastosowanie jedynie wówczas, gdy istnieją normy (wzorce), do których można ^porównywać wyniki pomiarów. Zakres ich stosowania jest zatem niewielki. Obszerniej metody te omówiono w literaturze (m.in. w [Róg 1972, s. 74-79]).

t Jeżeli znany jest dotychczasowy i pozostały jeszcze lub całkowity orientacyjny okres eksploatacji danego obiektu, to stopień jego zużycia można ustalić, wykorzystując tzw. metodą czasową. Stopień zużycia wylicza się wówczas jako iloraz dotychczasowego i całkowitego okresu eksploatacji. Metoda ta nie jest jednak pozbawiona wad, gdyż przedstawia przebieg zużycia środka trwałego w całym okresie eksploatacji w sposób liniowy. Prawdopodobieństwo wydania trafnej ekspertyzy, dotyczącej pozostałego jeszcze okresu użytkowania określonego środka trwałego, jest ’■ różne w poszczególnych gałęziach przemysłu i zależy od liczby czynników wpływających na przebieg zużycia oraz od natężenia ich oddziaływania. Stopień zużycia środków trwałych można również określić, wyliczając iloraz pracy dotychczas ' Wykonanej i pozostałej jeszcze do wykonania. Metoda ta może mieć dość szerokie [•..zastosowanie do określenia stopnia zużycia środków transportowych.

Znąjomość związków między zużyciem fizycznym środków trwałych a nie-H którymi pośrednimi jego skutkami umożliwia oszacowanie stopnia ich zużycia. Skutkami tymi są: spadek wydajności maszyn i urządzeń, pogorszenie jakości