Żaneta Wichłacz
EWA
I rok mgr
Porównanie systemów edukacyjnych Polski i Szwecji.
System oświaty rozumie się jako rzecz abstrakcyjną, w której można wyodrębnić elementy
składowe danego systemu. W przypadku edukacji w skład systemu oświaty wchodzą systemy:
a) szkolny (obejmuje szkoły ogólnokształcące, zawodowe i wyższe);
b) wychowania (okres przedszkolny);
c) wychowania i kształcenia równoległego lub pozaszkolnego;
d) wychowania i kształcenia przedszkolnego.1
W trakcie opracowywania szczegółowej monografii danego systemu, badania go, autor musi
zapoznać się z wieloaspektową literaturą przedmiotu. Badacze w swej pracy muszą zająć się takimi
kwestiami jak:
a) cechy charakterystyczne państwa (w tym ustrój polityczny, struktura społeczna, religia
dominująca, język urzędowy i inne języki używane, tradycje historyczne);
b) opis struktury systemu szkolnego (np. rozpoczynanie obowiÄ…zku szkolnego, czas jego
trwania, szczeble edukacji);
c) charakterystykÄ™ zarzÄ…dzania owym systemem (np. prowadzenie nadzoru pedagogicznego,
finansowanie szkół i placówek oświatowych, przygotowanie i zatwierdzenie programu
nauczania, ocena wyników kształcenia);
d) wskaz
nik funkcjonalności systemu badanego (procent analfabetów, studentów,
bezrobotnych absolwentów, wyniki badań krajowych i zagranicznych);
e) zapoznanie z dorobkiem głównych przedstawicieli nauk społecznych, w szczególności
pedagogiki;
f) informacje o dorobku naukowym pedagogów (pojawiającym się trwale w praktyce
edukacyjnej).
Napisanie wzorcowej monografii należy rozpatrzyć wszystkie te kwestie oraz zbadać dodatkowe
cechy szkolnictwa takie jak: cele kształcenia i wychowania, politykę oświatową, informacje ogólne o
kraju, reformy oświatowe i inne.2
W owej pracy zostaną przybliżone i porównane dwa systemy edukacyjne, w tym wypadku
Polski i Szwecji. Jest to praca poglądowa, przybliżająca formy systemów występujących w tych
krajach, mająca na celu zapoznanie z oświatą i dostrzeżenie różnic między nimi.
Polska.
Główny rozwój oświaty w Polsce miał miejsce po II wojnie światowej. Kraj uwolniony spod
okupacji wroga odbudowuje się w przeciągu kolejnych lat po podpisaniu układu kończącego działania
bojowe na jego terytorium. Ludzie zdawali sobie sprawę, jak ważny jest powrót do normalności i tak,
w latach 1944-1948 pojawił się Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, który
wzywał do odbudowy szkolnictwa, bezpłatnego nauczania na wszystkich jego szczeblach, organizację
oświaty i wszechstronny rozwój całego narodu. Wszystko rozpoczęło się w roku 1944 na
wyzwolonych już obszarach wschodnich, a póz
niej, od 1945 objęło swym działaniem cały obszar
kraju. W dużej mierze do prac włączyło się nauczycielstwo z Związku Nauczycielstwa Polskiego,
1
http://pl.wikipedia.org/wiki/O%C5%9Bwiata
2
Błażejewski W., Pedagogika porównawcza& , s. 92-94.
mając na uwadze istotność swojej misji w kraju, w którym 60% budynków szkolnych zostało
zniszczonych i stracono 30% nauczycieli. Uwzględniając te trudności podstawą ustroju szkolnego (rok
szkolny 1948/1949) stała się 7-klasowa szkoła podstawowa i 4-letnia szkoła średnia.3
Kolejne lata przynosiły nowe reformy i zadania, najpierw walka z analfabetyzmem, póz
niej
rozwój organizacji szkolnictwa i programów edukacyjnych. Prace nad systemem trwały bezustannie,
w kierunku doskonalenia szkół i programów nauczania, które odpowiadałoby potrzebom ówczesnego
świata. Dzisiejszą działalność i organizację systemu oświaty w Polsce określa  Ustawa o systemie
oświaty w RP z dnia 7 września 1991 r., która nastawiona jest, w świetle Konstytucji Rzeczpospolitej
Polskiej, na dobro ogólne narodu i udzielenie mu bezpłatnego prawa do nauki i godnego życia.4
System edukacji jest centralnie zarzÄ…dzany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej (MEN)
oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.5 MEN zobowiązany jest do kontroli całego
systemu edukacyjnego oraz szkołom zawodowym z wyjątkiem szkolnictwa wyższego podlegającego
Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jedynymi, niepodlegającymi tym ministerstwom są
szkoły artystyczne i zakłady poprawcze, którymi zajmują się odpowiednia: Ministerstwo Kultury i
Ministerstwo Sprawiedliwości.6 Politykę oświatową tworzy się centralnie i tak też się ją prowadzi,
zarządzanie finansami, administracja i prowadzenie szkół zależy natomiast od władz lokalnych 
wszystkie sprawy administracyjne, podejmowane decyzje są w trakcie konsultacji władz szkolnych
(dyrekcji, przewodniczących) i organów prowadzących szkołę (przedstawicieli gminy w przypadku
przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjalnych lub z powiatem, w przypadku szkół
ponadgimnazjalnych).7
W Polsce szkoły dzielą się na publiczne (bezpłatne, ogólnodostępne) i niepubliczne
(odpłatne). Różnica między tymi dwoma typami szkół polega na ich finansowaniu. Szkoły publiczne
otrzymują dotacje z budżetu państwa, natomiast szkoły niepubliczne (w których skład wchodzą szkoły
społeczne, szkoły prywatne i szkoły wyznaniowe) utrzymują się z czesnego opłacanego przez
rodziców uczniów, lub nawiązują kontakt z różnymi przedsiębiorstwami czy fundacjami.8
Dzieci z określonymi potrzebami edukacyjnymi (niepełnosprawne lub upośledzone
umysłowo) kształcą się w szkołach specjalnych, przystosowanych do każdego rodzaju problemów. W
szkołach podstawowych występują klasy integrujące uczniów zdrowych z niepełnosprawnymi.
Programy w obu typach szkół są takie same lub podporządkowane specjalnie pod grupę dzieci
chorych (określane przy pomocy konsultacji z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi).9
ObowiÄ…zek szkolny dotyczy wszystkich obywateli Rzeczpospolitej Polskiej.  Dotyczy dzieci i
młodzieży w wieku 6-16 lat, natomiast obowiązek nauki, który może być realizowany w formach
szkolnych lub pozaszkolnych, odnosi się do młodzieży w wieku 16-18 lat. Kształcenie obowiązkowe
obejmuje ostatni rok edukacji przedszkolnej, 6-letnią szkołę podstawową oraz 3-letnie gimnazjum
(szkołę średnią I stopnia) .10 Odpowiedzialni za zgłoszenie dziecka do szkoły oraz dopilnowanie
wypełnienia poprzez dziecko obowiązku szkolnego są rodzice lub jego prawni opiekunowie. Ich
obowiązkiem jest wybór odpowiedniej dla dziecka szkoły i pokierowanie jego rozwojem w okresie
przedszkolnym i szkolnym, dopóki uczeń nie będzie w stanie mądrze dokonywać wyborów
dotyczących jego dalszej przyszłości. W przypadku, gdy rodzic lub opiekun nie wywiąże się z tego
zadania jest on ukarany grzywnÄ….
3
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 73.
4
http://srpq.gr/polski-system-oswiaty.html
5
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Polska:Wprowadzenie
6
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
7
Tamże.
8
Tamże.
9
Tamże.
10
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Polska:Wprowadzenie
Proces edukacji leży w rękach nauczyciela pracującego z daną klasą. Musi on posiadać
wyższe wykształcenie dostosowane do wymogów placówki, w jakiej posiada stanowisko. Istnieją
cztery możliwe stopnie awansu zawodowego, są to tytuły nauczyciela: stażysty, kontraktowego,
mianowanego i dyplomowanego.11
Szkoły mają za zadanie umożliwić uczniom  podtrzymywanie poczucia tożsamości
narodowej, etnicznej, językowej, i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i
kultury .12 Polska oświata ma także obowiązek stawienia czoła takim problemom jak:  niechęć
uczniów wobec szkoły, nabycie umiejętności samokształcenia, pogłębianie decentralizacji zarządzania
oświatą, kształtowanie świadomości europejskiej .13
Jan Frątczak wylicza w systemie oświaty takie placówki jak:
1) przedszkola;
2) szkoły podstawowe i ponadpodstawowe (w tym specjalistyczne i artystyczne);
3) placówki oświatowo  wychowawcze (zajmujące się kształtowaniem i rozwijaniem
zdolności i zainteresowań, uzupełnianie wiedzy, korzystanie z różnych form
wypoczynku);
4) poradnie wychowawczo  zawodowe, psychologiczno  pedagogiczne oraz inne poradnie
specjalistyczne;
5) placówki opiekuńczo wychowawcze i resocjalizacyjne;
6) rodziny zastępcze;
7) ośrodki adopcyjno  opiekuńcze;
8) Ochotnicze Hufce Pracy;
9) zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli;
10) biblioteki pedagogiczne.14
Jest to podział obowiązujący w roku 1994, wg tego badacza, należy zająć się głównymi
instytucjami tj. przedszkolem oraz szkołami: podstawową, gimnazjalną, ponadgimnazjalną i wyższą,
ponieważ to one są kluczowymi elementami systemu edukacyjnego w ówczesnej Polsce.
Przedszkole.
Instytucje przedszkolne tak jak i pozostałe ogniwa oświaty można podzielić na publiczne lub
niepubliczne (prywatne). Ostatnimi czasy w Polsce jest stosunkowo więcej przedszkoli prywatnych,
oferujących więcej atrakcyjnych zajęć, przyciągających potencjalnych klientów. Uczęszczają do nich
dzieci w wieku 3-6 lat, z tym że zapis dzieci 3-4 letnich podlega dobrowolnej decyzji rodziców czy
opiekunów. Z dniem 1 września 2011 roku obowiązkowe uczęszczanie do rocznego oddziału
przedszkolne dającego przygotowanie do nauki szkolnej objęło nie tylko dzieci 6-letnie, jak do tej
pory, ale i 5-latki. Związane jest to z planowaną reformą obniżenia wieku szkolnego w roku 2014,
kiedy to wszystkie dzieci w okresie 6 roku życia będą miały obowiązek przystąpić do nauki w I klasie
szkoły podstawowej.15 Przedszkola  pełnią zarówno funkcje opiekuńcze, wychowawcze i
dydaktyczne, będąc uzupełnieniem wychowawczych oddziaływań rodziny. Odgrywają również ważną
rolę w kompensowaniu braków środowiskowych dzięki realizowaniu rozlicznych zadań
dydaktycznych, których celem jest wspieranie rozwoju dzieci i ich przygotowanie do podjęcia nauki
szkolnej .16
W kwestii finansowej przedszkola publiczne (jak i szkoły podstawowe) zarządzane są przez
władze gminne, w przypadku przedszkoli niepublicznych zakładanych przez osoby prywatne,
11
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
12
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 81.
13
Błażejewski W., Pedagogika porównawcza& , s. 121.
14
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 79.
15
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
16
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/
utrzymują się one dzięki kosztom ponoszonym przez rodziców czy fundatorów. W tych drugich
rodzice płacą za pobyt dzieci w przedszkolu, gdy czas przekroczy 5 godzin dziennie, do tego dochodzą
koszty wyżywienia. Pięć godzin to ustawowo zapewniony czas dla każdego ucznia, przeznaczony na
nauczanie i wychowywanie.17
Szkoła Podstawowa.
Kolejnym etapem po uzyskaniu przygotowania szkolnego jest nauka w szkole podstawowej.
Tu także występuje podział na szkoły publiczne i niepubliczne. Szkoły niepubliczne posiadają
uprawnienia szkół publicznych, wybór placówki zależy od rodziców, należy przypomnieć, że
uczęszczanie do szkoły podstawowej jest obowiązkiem każdego dziecka, którego dopilnować muszą
właśnie opiekunowie.18 Obowiązek szkolny trwa 10 lat, biorąc pod uwagę rok przygotowania w
przedszkolu, 6 lat szkoły podstawowej i 3 lata nauki w gimnazjum. Kryterium przyjęć zależy od
wyników świadectwa otrzymywanego po 6 klasie.19 Kształcenie podzielone jest na dwa etapy: klasy I-
III i IV-VI. Podczas tych pierwszych uczeń ma nabyć podstawowe wiadomości i umiejętności, w
trakcie kolejnych lat kształtuje się wiedzę ogólną z zakresu podstawowych dyscyplin naukowych
(historia, chemia, geografia itd.).20 Nauka w poszczególnych klasach jest charakterystyczna i znacząco
się od siebie różni. Klasy I-III to czas nauczania zintegrowanego, bez podziału na poszczególne
przedmioty, edukacja przebiega globalnie. Wszystko to dzieje siÄ™ pod kontrolÄ… jednego nauczyciela-
wychowawcy, choć zdarza się, że przedmioty takie jak: język obcy, wychowanie fizyczne,
informatyka, muzyka, zostają prowadzone przez nauczycieli specjalistów. Do tego dołączają zajęcia z
religii, na którą rodzice wyrażają zgodę oraz zajęcia pozalekcyjne rozwijające talenty i zdolności
uczniów. Drugi etap nauki podstawowej odbywa się w klasach IV-VI, w których istnieje już podział
na odrębne przedmioty prowadzone przez różnych nauczycieli specjalizujących się w danej
dziedzinie. Liczba godzin zajęć w tygodniu wynosi 26-28. Osiągnięcia uczniów zostają oceniane
systemem liczbowym (jako najgorsza 1, ocena 6 celujÄ…ca) poprzez przeprowadzane sprawdziany i
kartkówki.21 Na koniec 6 klasy, dzieci w wieku 13 lat przystępują do testu określającego zdobyte
przez ucznia umiejętności w ciągu całego okresu edukacji podstawowej. Wyniki tego sprawdzianu
umożliwiają rozpoczęcie nauki w gimnazjum i udzielają niezbędnej informacji postępach dzieci tak
rodzicom jak i placówkom, w którym test jest przeprowadzany.22
Gimnazjum.
Po reformie od roku 1999 nauka w gimnazjum odbywa siÄ™ na tej samej zasadzie co w klasach
IV-VI, treści są poszerzane o nowe wiadomości i działania, mające ukierunkować dzieci do podjęcia
dalszej nauki w szkołach ponadpodstawowych przygotowujących do wykonania obranego zawodu.23
W szkołach gimnazjalnych zachowuje się 28-godzinny rozkład zajęć, z możliwością pojawienia się
zajęć typowo praktycznych, ukierunkowanych na określony zawód (dla uczniów rokujących
nieukończenie szkoły w terminie).24 W klasie III, kończącej okres gimnazjum, uczniowie przechodzą
egzamin określający ich wiedzę i nabyte umiejętności w zakresie przedmiotów humanistycznych,
przedmiotów ścisłych i języka obcego. Wyniki tego egzaminu oraz uzyskana na koniec roku średnia
warunkują przyjęcie do wybranych przez uczniów szkół ponadpodstawowych (średnich).25
Szkoły II stopnia (ponadgimnazjalne).
17
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/
18
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 80-81.
19
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
20
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/index4.htm
21
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/index4.htm
22
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
23
http://srpq.gr/polski-system-oswiaty.html
24
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/index4.htm
25
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
Według Konstytucji RP kształcenie obowiązkowe i ponadobowiązkowe odbywa się do 18 r.ż.,
tak więc młodzież kończąca gimnazjum po egzaminie ma za zadanie wybrać kolejną szkołę
przygotowującą do wykonywania zawodu. Wybór uzależniony jest od predyspozycji tudzież wyniku
zyskanego na egzaminie gimnazjalnym. W skład szkół ponadgimnazjalnych wchodzą:
a) liceum ogólnokształcące lub profilowane - trwa 3 lata (po wprowadzeniu ustawy w
2001r., kiedy to okres nauki w szkole podstawowej zmniejszył się z lat 8 do 7),
zakończony egzaminem maturalnym umożliwiającym podjęcie studiów na uczelniach
wyższych;
b) zasadnicza szkoła zawodowa  2-3 lata, po których następuje egzamin warunkujący
otrzymanie dyplomu potwierdzajÄ…cego kwalifikacje zawodowe;
c) technikum  4-letnie, uczniowie zyskują po nim świadectwo dojrzałości (maturę) oraz
dyplom potwierdzajÄ…cy kwalifikacje;
d) liceum uzupełniające ogólnokształcące (2-letnie) i technikum uzupełniające (3-letnie) 
dają możliwość przystąpienia do matury;
e) szkoła policealna  trwa najdłużej 2,5 roku, absolwenci zyskują dyplom zawodowy;
f) szkoły specjalne  dla uczniów o znacznym lub umiarkowanym upośledzeniu umysłowym
bÄ…dz
niepełnosprawnych, dające świadectwo przysposobienia ucznia do pracy.26
Programy i treści nauczania, a także system oceniania nie różni się zbytnio od tych prowadzonych w
klasach gimnazjalnych, w przypadku szkół, w których można uzyskać dyplom zawodowy dochodzą
zajęcia praktyczne (praktyki) przygotowujące ucznia bezpośrednio do określonego zawodu.
Szkoły wyższe.
Najnowsza historia szkół wyższych w Polsce sięga roku 1990, w trakcie którego uczelnie stały
się autonomiczne i samorządne. Przed rokiem 1990 wszystkie sfery ich funkcjonowania podlegały
kontroli przyporządkowanym do rodzaju uczelni ministrom.27 Na mocy tejże ustawy wprowadzono
stopnie studiów, do których zalicza się studia licencjackie, magisterskie, doktorskie i podyplomowe.
Formy studiów, dzięki którym można uzyskać dany tytuł:
a)  studia zawodowe: trwają 3-4 lata, absolwenci studiów 3-letnich otrzymują tytuł zawodowy
licencjat (lic.), studiów 4-letnich  inżynier (inż.);
b) magisterskie studia uzupełniające: trwają 2 lata, są przeznaczone dla posiadaczy tytułu
licencjata lub inżyniera; absolwenci otrzymują tytuł magistra lub równoważny;
c) jednolite studia magisterskie: trwają 5-6 lat; absolwenci w zależności od profilu studiów
otrzymują jeden z następujących tytułów zawodowych: magister (mgr), magister edukacji,
magister sztuki, magister inżynier (mgr inż.), magister inżynier architekt (mgr inż. arch.) lub
lekarz (lek.), lekarz stomatolog (lek. stom.), lekarz weterynarii (lek. wet.);
d) studia doktoranckie dla posiadaczy tytułu magistra lub jego równoważnika;
e) studia podyplomowe .28
Warunkiem wstępu jest uzyskanie wystarczającego wyniku świadectwa maturalnego oraz
zakwalifikowanie się studenta po egzaminie dodatkowym (stosowanym na niektórych uczelniach, np.
artystycznych).29 Po ukończeniu studiów wyższych absolwenci mogą podejmować się pracy w
wybranych przez siebie kierunkach.
Szwecja
Historia oświaty w Szwecji sięga roku 1940, kiedy to rozpoczęto pracę nad szkołą
powszechną trwającą lat 9. Uczeń kończący obowiązek szkolny powinien mieć skończone 16 lat, tak
jak w ówczesnym systemie Polski (po gimnazjum). Reforma ta została wprowadzona w 1972 roku, a
26
http://srpq.gr/polski-system-oswiaty.html
27
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/index10.htm
28
Tamże.
29
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf
ustanowiony system szkolny miał zapobiegać takim problemom jak: przedwczesne podejmowanie
pracy przez młodzież, nierówność szans edukacyjnych dla dzieci z różnych klas społecznych,
ograniczanie dostępu do wyższych szczebli edukacyjnych, niepełny rozwój uczniów.30
O szkolnictwie decyduje rzÄ…d i parlament, system zarzÄ…dzania jest scentralizowany. Nad
poprawnością decyzji i poczynań działa Ministerstwo Edukacji oraz odpowiednio powołanym
organom władzy odpowiadających za określony dział oświaty. Szkoły finansowane są przez państwo,
szkoły prywatne pojawiają się incydentalnie. Dzieje się tak w mocy ustawy o udostępnieniu
wszystkim obywatelom prawa do nauki i wyrównaniu różnic społecznych. W przypadku placówek
prywatnych państwo współfinansuje edukację, pozostałe instytucje oświatowe są dla wszystkich
bezpłatne.31
ObowiÄ…zkowi szkolnemu podlegajÄ… dzieci w wieku 7-16 lat, kiedy to uczÄ… siÄ™ w 9-letniej
szkole podstawowej. Nauka rozpoczyna się najpóz
niej w wieku 7 lat, choć rodzice mają prawo posłać
dziecko do szkoły rok wcześniej. Przed rozpoczęciem etapu szkoły powszechnej dzieci przystępują do
klas sześciolatków lub przedszkoli przygotowujących je na podjęcie edukacji.32 Dzieci
niepełnosprawne fizycznie uczęszczają do szkół ogólnodostępnych, natomiast uczniowie z
upoÅ›ledzeniem umysÅ‚owym ksztaÅ‚cÄ… siÄ™ w szkoÅ‚ach typowo dla nich (särskolan) lub w szkoÅ‚ach
specjalnych (specialskolan). W Szwecji panuje duża tolerancja i poszanowanie praw uczniów i
studentów niezależnie od płci, wyznania, pochodzenia czy właśnie stopnia niepełnosprawności.33
Szwecja jako kraj wielokulturowy mierzy się z przyjmowaniem do szkół uczniów przybyłych
z innego państwa. W placówkach, w których spotyka się wiele takich uczniów, tworzy się szkoły
przygotowawcze (förberedelseklasser), dziÄ™ki którym dzieci opanowujÄ… podstawy jÄ™zyka
szwedzkiego. Dany uczeń kończy edukację w klasie w momencie dobrych wyników i postępów w
nauce. W sytuacjach, gdy w szkole jest mało uczniów obcojęzycznych, organizuje się zajęcia
indywidualne przeznaczone tylko dla tego określonego dziecka, bez tworzenia dodatkowej klasy.
Zdarza się także, że zajęcia przeprowadzane są w języku ojczystym. Uczniowie w wieku 16-19 lat
mogą podjąć naukę w gimnazjum na programie ogólnokształcącym, jeśli jednak nie spełnia on
warunków tego programu, uczęszcza na zajęcia przygotowane specjalnie przez szkołę. Program
nauczania jest wtedy dopasowywany indywidualnie. Natomiast osoby dorosłe mogą brać udział w
bezpłatnych kursach języka szwedzkiego dla cudzoziemców lub odpłatnie w instytucjach
specjalizujących się w tej dziedzinie. Główną rolę w edukacji dziecka cudzoziemca odgrywa
nauczyciel, którego zadaniem jest pomoc uczniom posiadającym problemy i trudności w nauce przez
nieznajomość języka.34
Kadra nauczycielska posiada w swoim gronie osoby koniecznie wyspecjalizowane w danym
kierunku zawodowym, które ukończyły odpowiednie studia pedagogiczne lub kurs pedagogiczny dla
osób posiadających odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Wysokość zarobków
zależy od umowy pomiędzy nauczycielem a organami władzy, z jakimi podejmuje się współpracy.35
Religia w szkole szwedzkiej jest przedmiotem obowiązkowym (szkoła podstawowa i średnia).
W rzeczywistości są lekcje religioznawstwa, na którym celem jest jak najlepsze zaznajomienie ucznia
z różnymi religiami świata, z naciskiem na wiedzę o religii chrześcijańskiej. Dzieci poznają także
takie terminy jak ateizm i agnostycyzm. Uczniowie muszą wykazywać się dobrą znajomością Biblii,
tradycji chrześcijańskiej, zasad liturgicznych, analizowania różnic dzielących najważniejsze religie
świata, a także umiejętnością formułowania swojego światopoglądu, refleksji i przekonań religijnych.
Z tego typu zajęć zwalniani są innowiercy, muzułmanie i wyznawcy innych kościołów, w momencie
gdy tylko pojawi się takie życzenie.36
Jak w każdym państwie tak i w prawie idealnym systemie oświaty w Szwecji pojawiają się
problemy takie jak:
30
Kupisiewicz Cz., Przemiany edukacyjne w świecie, s. 231.
31
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/szwecja2010.pdf
32
http://www3.modersmal.net/polska/pdf/szkolnictwo%20w%20Szwecji.pdf
33
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/szwecja2010.pdf
34
http://www3.modersmal.net/polska/pdf/szkolnictwo%20w%20Szwecji.pdf
35
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/szwecja2010.pdf
36
Dziewulak D., Systemu edukacyjne w Unii Europejskiej, s. 106-107.
 -podwyższenie obowiązku szkolnego i utrzymanie szkoły roszczeniowej (nurt lewicowy);
-odejście od równości szans oświatowych na rzecz podniesienia jakości i uwzględniania
potrzeb rynkowych (nurt prawicowy) .37
Różnice te wynikają z różnego podejścia polityków. Ustawa z roku 1972 mająca uwzględnić
wszystkich obywateli kraju szwedzkiego zwrócona była na silną potrzebę kształcenia dzieci z rodzin
ubogich i rodzin chłopskich. Oświata miała przeciwdziałać szerzeniu się analfabetyzmu i otwierać
szkoły dla wszystkich potencjalnych uczniów. Z upływem czasu zaczęto natomiast zastanawiać się,
czy jest to rozwiązanie słuszne, niehamujące rozwoju przyszłych inżynierów, magistrów etc. z dużym
potencjałem. Pytanie to pojawiło się, ponieważ programy nauczania także mają być ujednolicone, jest
silny nacisk na ogólne i równe wykształcenie wszystkich absolwentów szkół.
Przedszkola.
Przedszkola w Szwecji (öppen, förskola) przygotowujÄ… dzieci do nauki w obowiÄ…zkowej
szkole podstawowej. Głównym celem jest edukacja dziecka ukierunkowana na ułatwienie kontaktów
społecznych. Są one bezpłatne, nieobowiązkowe, przybierają formę placówek opiekuńczych dla dzieci
w wieku 1-6 lat.38 Do organizacji tego segmentu edukacji zobowiązane są gminy, które muszą dać
możliwość znalezienia opieki nad dzieckiem w tego typu instytucjach dla rodziców pracujących lub
uczących się. Przedszkola mogą mieć charakter otwarty, tzn. rodzic może towarzyszyć dziecku w
trakcie jego pobytu w danym ośrodku. Zajęcia są finansowane z budżetu gminy lub datków rodziców
bÄ…dz
opiekunów. Podczas gdy dzieci w wieku 1-5 lat są przygotowywane do życia w społeczeństwie i
sprawowana jest nad nimi przede wszystkim opieka, tak w przypadku 6-latków tworzą się klasy
 zerowe ukierunkowane wyłącznie na naukę w szkole podstawowej.39
Szkoła podstawowa.
Obowiązek szkolny rozpoczyna się od 7 r.ż. W odróżnieniu do szkoły polskiej nie ma tu
drugoroczności, chyba że rodzic lub uczeń wyrażą taką prośbę. Nauczanie odbywa się w trakcie zajęć
tradycyjnych (realizacja obowiązujących treści kształcenia) i zajęć dodatkowych mających na celu
rozwinięcie zainteresowań oraz wszechstronny rozwój dziecka. Obowiązuje silny nacisk na
indywidualizację i osobiste podejście nauczyciela do każdego dziecka.W szkole podstawowej
wystÄ™pujÄ… trzy szczeble edukacji: stopieÅ„ niższy (I-III klasy, Lägstadium), stopieÅ„ Å›redni (klasy IV-
VI, Mellanstadium) i stopieÅ„ wyższy (klasy VII-IX, Högstadium). Zamiast tradycyjnego systemu
oceniania uczniowie w szkole szwedzkiej otrzymujÄ… punktu (w zakresie 1-5) po etapie stopnia
niższego i stopnia średniego. W klasach VII-IX punktu otrzymywane są po ukończeniu każdego roku
nauki. Promocję i świadectwo ukończenia szkoły zyskuje każdy uczeń bez wyjątku, stąd plany nad
reformą oświaty.40 Kształcenie w klasach I-VI prowadzone jest przez jednego nauczyciela. W
początkowych grupach nacisk nakładany jest na naukę czytania i pisania, umiejętność wysławiania się
i liczenia. W klasie IV plan zajęć rozszerza się o lekcje historii, geografii, przyrody, języka
angielskiego, religioznawstwa. Nowymi przedmiotami w klasie VI sÄ…: chemia, fizyka, przedmioty
społeczne oraz te wybrane przez ucznia, zgodne z jego zainteresowaniami. Etap szkoły podstawowej
kończy się egzaminem z przedmiotów: język szwedzki, język angielski i matematyka. W trakcie
edukacji wystawiane są oceny:  G - promująca,  VG  promująca z wyróżnieniem tudzież  MGV 
promująca ze specjalnym wyróżnieniem. Na podstawie wyników egzaminu i ocen uczniowie mogą
ubiegać się o miejsce w szkołach średnich.41
Szkoły ponadpodstawowe.
Dalszym etapem edukacji dzieci w Szwecji jest  jednolita, bezpłatna, nieobowiązkowa trzy- i
dwuletnia szkoła średnia drugiego stopnia (Gymnasieskolan) realizująca 16 kierunków, spośród
których 14 zalicza się do kształcenia zawodowego, a dwa przygotowują do studiów wyższych .42 we
wszystkich programach ujęte są przedmioty podstawowe oraz te zajęcia, które odpowiadają
zainteresowaniem młodzieży. Programy są indywidualne, skierowane w stronę każdego ucznia. Biorąc
pod uwagę te kierunki szkoły średnie dzielą się na:
37
Błażejewski W., Pedagogika porównawcza& , s. 122.
38
Tamże, s. 232.
39
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/szwecja2010.pdf
40
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 124-126.
41
http://www3.modersmal.net/polska/pdf/szkolnictwo%20w%20Szwecji.pdf
42
Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej, s. 105.
a) humanistyczne;
b) ekonomiczne;
c) techniczne.
Edukacja odbywa się w szkołach 2- lub 3-letnich oraz na specjalnych kursach przygotowujących do
konkretnego zawodu.43 W szkołach średnich do trzystopniowego systemu oceniania dochodzi ocena
 IG  niedostateczna, oznaczajÄ…ca niezaliczenie. Oceny pod koniec nauki sÄ… sumowane, a ich wynik
upoważnia do ubiegania się o miejsce na uczelniach wyższych. Nie przeprowadza się egzaminu
wstępnego, świadectwa poddawane są konkursowi wyłaniającemu określoną liczbę studentów. Do 20
r.ż. można uczęszczać do szkoły średniej, póz
niej można podjąć naukę w szkolnictwie dla dorosłych,
które nierzadko przyjmuje formę edukacji korespondencyjnej.44
Szkoła wyższa.
Uczniowie wygrywający konkurs świadectw i dostający się na uczelnię wyższą mają
możliwość wyboru ni tylko kierunku, ale i toku studiów oraz połączenia różnych dyscyplin
naukowych (dla uzyskania określonego dyplomu). Szkolnictwo wyższe jest nieobowiązkowe i
całkowicie bezpłatne. Obejmuje ono:
a) studia I i II stopnia (Grundläggande högskoleutbildning)  5-letnie;
b) studia III stopnia (Forskarutbildning)  4-letnie.
Czas nauki zależy od uzyskania określonej liczby punktów. Za tydzień uczęszczania na zajęcia student
otrzymuje 1 punkt. Warunkiem zaliczenia semestru jest zebranie 20 punktów.45 Tym samym
sposobem otrzymuje się tytuły akademickie, do których zalicza się:
-dyplom kolegium akademickiego- 80 punktów;
-tytuł bachelora- 120 punktów;
-tytuł magistra- 160 punktów.
Tytuł doktora otrzymuje się na uniwersytetach lub uprawnionych do ich nadawania kolegiach
akademickich. Można także uzyskać stopnie zawodowe (studia inżynierskie, medycyna, stomatologia,
studia sztuk pięknych).46 Studia wyższe mogą rozpocząć osoby w każdym wieku, dotyczy to także
studiów dziennych. Wszyscy studiujący otrzymują stypendia, ponieważ nie istnieje dla rodziców
utrzymywania dziecka dalej uczÄ…cego siÄ™.47
Podsumowanie.
Porównanie dwóch różnych systemów edukacyjnych wyłania różnice, jakie występują między
dwoma państwami. Celem głównym edukacji jest niezaprzeczalnie dobro i pełny rozwój ucznia,
odbywa się to w różnych, choć także podobnych szkołach. Obowiązek jest ten sam- nauka od
najpóz
niej 7 roku życia (w Polsce zmiana od 2014r.-dzieci rozpoczynające naukę będą miały lat 6)
przedmiotów podstawowych, ogólnych. Po nich następuje 3-letni okres przygotowujący,
nakierowujący dziecko na wybór swojego przyszłego zawodu i podjęcia wyboru dalszego rodzaju
kształcenia. Różnicą jest zupełna bezpłatność szkół, także wyższych oraz stypendia dla szwedzkich
studentów. W Polsce jest o wiele więcej placówek prywatnych, w których to za naukę należy płacić, a
stypendia na uczelniach wyższych nie obejmują swym zasięgiem wszystkich wnioskodawców
(określone warunki otrzymania stypendium). Różnice występują także w programach i systemach
oceniania. Szwecja nastawiona jest na indywidualne podejście i jak najbardziej możliwy rozwój
każdego dziecka, w Polsce pomimo postulatów nauka bardzo często kieruje się torem tradycyjnym,
nauczaniem podającym, bez rozróżnienia dla jakich dzieci wykłada się materiał. W systemie
szwedzkim nie istnieje zjawisko drugoroczności, w Polsce  owszem. Wyniki edukacyjne są więc o
wiele mniejsze niż te uzyskiwane w Szwecji, gdzie każdy uczeń bezwarunkowo kończy etap
podstawowy, z większym lub mniejszym rezultatem. Pomoc, jakiej zobowiązują się udzielić
43
Frątczak J., Pedagogika porównawcza& , s. 127.
44
http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=147
45
Dziewulak D., Systemy szkolne Unii Europejskiej, s. 106.
46
http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=147
47
http://www3.modersmal.net/polska/pdf/szkolnictwo%20w%20Szwecji.pdf
nauczyciele szwedzcy wynika z nastawienia na człowieka, na jego rozwój. Polska zmienia się z dnia
na dzień, postulaty dotyczące podmiotowego traktowania uczniów mają coraz większe znaczenie, nie
można więc powiedzieć, że jest to kraj gorszy od państwa skandynawskiego. Różnice wynikają przede
wszystkim z tego, że w historii Polski, jeszcze nie tak dawno, ówczesny ustrój socjalistyczny
zarządzał szkołami i to on wymagał nauczania dla ludu, dla partii. Dzieci kształcone były w teoriach
działań dla państwa, w rytmie mas. Burzliwa historia odcisnęła piętno na polskim systemie oświaty,
nie oznacza to jednak, że dzisiejsza polityka nie zmierza w kierunku  dogonienia państw zachodnich
i urzeczywistnienia najgłębszych myśli pedagogicznych w dalekiej, bądz
nie, przyszłości.
Schematy struktur edukacji.
Struktura edukacji w Polsce
y
ródło: http://empi2.pl/aktualizacje_podreczniki/elementarz.htm
Struktura edukacji w Szwecji
y
ródło: Błażejewski W., Pedagogika porównawcza& , s. 288.
Bibliografia
Książki.
1. W. Błażejewski, Pedagogika porównawcza: Materiały pomocnicze dla studentów, wyd.1,
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2006, ISBN 978-83-7338-248-0.
2. D. Dziewulak, Systemy szkolne Unii Europejskiej, wyd. Żak, Warszawa 1997, ISBN 83-
86770-38-4.
3. J. Frątczak, Pedagogika porównawcza: Teksty, opracowania i zadania, Wydawnictwo
Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1994, ISBN 83-7096-
027-8.
4. Cz. Kupisiewicz, Przemiany edukacyjne w świecie, wyd. II uzup., wyd. Wiedza Powszechna,
Warszawa 1980, ISBN 83-214-0197-X.
Dokumenty elektroniczne.
1. J. Jung-Miklaszewska, System edukacji w Rzeczpospolitej Polskiej: szkoły i dyplomy [on-line]
[dostęp 9 maja 2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.buwiwm.edu.pl/publ/system/.
2. E. Rybacka, Szkolnictwo w Szwecji [on-line] [dostęp 14 maja 2013]. Dostępny w World Wide
Web: http://www3.modersmal.net/polska/pdf/szkolnictwo%20w%20Szwecji.pdf.
3. Systemy edukacji w Europie  stan obecny i planowane reformy. Polska [on-line] [dostęp 9
maja 2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/NSO_2013.pdf.
4. Nauka w Polsce: Polski system oświaty [on-line] [dostęp 9 maja 2013]. Dostępny w World
Wide Web: http://srpq.gr/polski-system-oswiaty.html.
5. Aktualizacja podręcznika Elementarz życia gospodarczego [on-line] [dostęp 14 maja 2013].
Dostępny w World Wide Web: http://empi2.pl/aktualizacje_podreczniki/elementarz.htm.
6. System edukacji w Szwecji [on-line] [dostępny 14 maja 2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://klubue.3lo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=147.
7. Polska: Wprowadzenie [on-line] [dostęp 9 maja 2013]. Dostępny w World Wide Web:
https://webgate.ec.europa.eu/fpfis/mwikis/eurydice/index.php/Polska:Wprowadzenie.
8. Oświata [on-line] [dostęp 9 maja 2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://pl.wikipedia.org/wiki/O%C5%9Bwiata.
9. Systemy edukacji w Europie  stan obecny i planowane reformy. Szwecja [dostęp 14 maja
2013]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.eurydice.org.pl/sites/eurydice.org.pl/files/szwecja2010.pdf.