DSC03822

III. PARAFRENIA

Stanisław Cwyttar

32. ETIOLOGIA I PATOGENEZA

Podobnie jak w schizofrenii etiologia nie jest znana. Dotychczasowe obserwacje wskazują na możliwość istnienia tla toksycznego bądź infekcyjnego, chociaż np. w Klinice Psychiatrycznej w Gdańsku obserwowano zespól parafrcniczny na tle ciężkich zaburzeń krążenia (T. Bilikicwicz).

33. WYSTĘPOWANIE I PRZEBIEG

Parafrenia jest psychozą rozpoznawaną dość rzadko i wśród rozpoznań szpitalnych nie przekracza 1%. Choroba rozpoczyna się zazwyczaj między 30 a 40 rokiem życia i to najczęściej u osób o konstytucji pykniczncj i cyklotymiczncj. Początek choroby rzadko podostry, przeważnie mało dostrzegalny, powolny, a dalszy przebieg stopniowo nasilający się. Najwyraźniejsze objawy to omamy i urojenia wielkościowe, a częściej prześladowcze. Choroba może mieć przebieg dyskretny, w czasie którego zdolność do pracy może być utrzymana, a także możliwe jest nie ujawnianie urojeń przed otoczeniem. Bywają jednakże zaostrzenia, w czasie których nasilenie zespołu urojeniowego jest bardzo wyraźne i wtedy umieszczenie w szpitalu jest niezbędne. Z biegiem czasu urojenia ulegają wyblaknięciu, omamy ustępują i następuje pełna remisja.

34. OBRAZ KLINICZNY

Objawy choroby występują najczęściej dyskretnie i wolno. Stopniowo, w obrębie zachowanej osobowości, z zachowanymi uczuciami wyższymi, bez autyzmu, powstają urojenia i omamy różnego rodzaju. Ta produkcja psychopatologiczna urojeniowa układa się zawsze w rozbudowany logicznie system. Ponieważ ten system urojeń tkwi na tle niezmienionej osobowości, niektórzy określają go jako „nowotwór psychiczny” rozrastający się w zasadniczo zdrowej psychice. Nastrój najczęściej depresyjny lub czasem gniewliwie euforyczny z domieszką ironii. Niekiedy początek choroby jest dość ostry albo stopniowo objawy nasilają się do tego stopnia, że chory musi być umieszczony w szpitalu. Dość często zdolność do pracy jest zachowana, a także kontakty z otoczeniem nie urywają się. Dzieje się to dlatego, że w pewnym stopniu poczucie choroby istnieje, a w każdym razie chory w czasie trwania choroby na ogól przyjmuje sugestię lekarza, że trzeba się leczyć. Po okresie nasilonych objawów cały zespół parafreniczny stopniowo wygasa i remisja może trwać cale lata. Na ogół po ustąpieniu objawów chorobowych nie ma żadnych ubytków w psychice w przeciwieństwie do remisji w schizofrenii.

35. POSTACIE

Rozróżnia się szereg odmiennych przebiegów, ale tu uwzględniamy tylko trzy, a mianowicie: 1) postać bardziej zbliżona do schizofrenii parattoidalnej, z zaznaczonym nieco autyzmem, z omamami, strereotypiami w zachowaniu się, a nawet z tworzeniem neologizmów. Wszystko to jednak układa się w urojeniowy system. Po dłuższym manifestowaniu się choroby następuje na ogół dobra remisja, bez defektu psychicznego; 2) postać ekspansywna, w której nastrój .jest najczęściej euforyczny, egzaltowany, czasem ironiczny. W wypowiedziach sądów powstających pod wpływem omamów i myśli urojeniowych przewija się logiczna systematyzacja w interpretowaniu rzeczywistych i patologicznych spostrzeżeń. Prognoza również na ogół dobra; 3) trzecia postać jest bardziej zbliżona do paranoi z tą różnicą, że występują omamy, których w paranoi nie ma i prognoza jest lepsza niż w paranoi.

Można jeszcze wyróżnić tak zwaną parafrenię późną. Jej odmiennością jest to, że występuje w wieku starczym, najczęściej u ludzi samotnych, mających znacznie ograniczony kontakt z otoczeniem. W tej postaci również występują omamy i iluzje oraz usystematyzowane urojenia. Treść urojeń wyraża uczucie zagrożenia, że ktoś chce zawładnąć własnością chorego, że psuje opinię itp. Niekiedy zdarzają się też urojenia o treści erotycznej. W tej pa-rafrenii późnej nastrój jest najczęściej depresyjny, choć niekiedy bywa też euforyczny. Zrozumiałe jest, że w parafrenii późnej często można skonstatować zespół psychoorganiczny.