DSC04008

lilii plejstocenu, M loknlnie rozpoznane profile osadów rzecznych równie y.ujior.noJ, ponad ,‘iliunul.mwoj miąższości, pozwalają na próby odtwarzania dawnych sieci dolinnych w ciepłych okresach plejstocenu. Okresy takie są roprozen lownne ponadto przez wiele stanowisk flory kopalnej o przewodnim znaczeniu stratygraficznym. Zespoły flory występują w osadach miąższości niejednokrotnie wielu dziesiątków metrów i charakteryzują piętra różnego wieku. Zespoiy flory zarówno mezo-plejstoceńskie, jak i neoplejstoceńskie (Węgorzewo, Mońki, Łomżyczka, Mystki-Rzym, Konopki Leśne i in.), ich sytuacja geologiczna i cechy litologiczne osadów, są obecnie systematycznie i wszechstronnie badane. W wyniku prac wiertniczych są opisywane ciągle nowe stanowiska. Na sąsiadujących terenach zachodniej Białorusi od wielu lat są znane liczne profile plejstoceńskie, mające pierwszorzędne znaczenie dla szczegółowego poznania profilu stratygraficznego czwartorzędu niżowego Europy.

Również w tym regionie występują na powierzchni najmłodsze w kraju osady lodowcowe i formy rzeźby zlodowacenia środkowopol-skiego. Stwarza to szczególnie dogodne warunki do badań nad morfo-genezą i sposobem zaniku lądolodu tego zlodowacenia w jego schyłkowej części. Próby rekonstrukcji paleogeograficznych świadczą, że opisywany region ulegał w plejstocenie intensywnym i wielokrotnym neo-tektonicznym ruchom skorupy ziemskiej o różnym znaku. Do znanych cech tutejszych osadów plejstoceńskich należy duża ilość porwaków skał wieku kredowego. Występują one niejednokrotnie na powierzchni i do niedawna jeszcze były uważane za wychodnie in. situ. Dużo jest również porwaków skał wieku trzeciorzędowego, przede wszystkim oligocenu i miocenu. Porwaki te występują najczęściej w osadach dolno-plejstoceńskich, stąd znane są głównie z profilów otworów wiertniczych. Dalszą charakterystyczną cechą opisywanego regionu jest duży udział re-deponowanych drobnofrakcyjnych utworów oligocenu i neogenu, widoczny w osadach mezoplejstoceńskich, zwłaszcza facji rzecznej.

Z przedstawionej charakterystyki wynika, że wiele podstawowych zagadnień dotyczących geologii utworów czwartorzędowych, takich jak ich stratygrafia czy warunki akumulacji osadów niektórych facji, może być rozwiązane lub bliskie rozwiązania w regionie podlaskim. Rozpoznanie czwartorzędu jakie w tym obszarze nastąpiło głównie w ostatnim dziesięcioleciu i znalazło swój, tylko zresztą częściowy, wyraz w opublikowanych przez Instytut Geologiczny przeglądowych mapach geologicznych, stwarza właściwą podstawę do dalszych szczegółowych badań podstawowych w tym obszarze.

Region południowomazowiecko-podlaski obejmuje południowe części Niziny Podlaskiej i Niziny Mazowieckiej. Do najbardziej charakterystycznych cech czwartorzędu należy tu bardzo zmienna jego miąższość, od kilku do około 200 m, mały udział glin zwałowych w profilu osadów, wzrost udziału utworów zastoiskowych ku zachodowi, a w północnej części regionu znaczna ilość porwaków, wieku od jury po pliocen i struktur glacitektonicznych widocznych w licznych wychodniach. Bardzo zmienna miąższość czwartorzędu w tym regionie jest rezultatem nie tyle zróżnicowanej akumulacji glacjalnej, co przynajmniej dwukrotnego rozwoju głębokiej sieci dolinnej, założonej w znacznej części w rynnach subglacjalnych. Pogrzebane doliny mają głębokość ponad 100 m w sto-