DSC04565 (5)

gj Rozdział I. Twrtt rozwoju » c*W° *VO§

gj Rozdział I. Twrtt rozwoju » c*W° *VO§

MA

2KE

• <?dzy sprawującym oprekę | ■ H ważne jest wdrjji$|j8®

kowanie jest szybkim przywiązaniem organizmu do obiektu, zwyktę do i „MM a (eOUom ^cagie 00 ^rodzen-u (Kuka

ttys^d)W3naT5SWS!W-^=™s^-“m.o>»«:w.ui w - ■ 'wmwwf. v*»jr HHH

■ p^wsze grupy wywuty się, Iowo zaobserwował, ze gdZrskohwłc szła mafe jjjSi , Natomiast małe gąski, które wyłęgły «ię w jffiS§|pi _: n.ódy 1, 5 widziały swoją matki, przywiązywały się do pierwszego, napotkanego |||| <et>e poruszającego się obietóo. którym, jak się okazało, pyt sam lorą^ v\ następstwie tego gęsiątka podążały za Lorenzem codziennie^ w ciągu ca|w| twego życia przedkładały one jego obecność nawet nad towarzystwo n-^

■ yarsęm dostarczyły bardziej dramatycznych wynMM|9|

p zyWad dżkje kaczątka wystawione przez kilka pierwszych godzin po uodaertii^B , i ,- drewniany . wabikiem (wyposażonym w ukryty magnetofon odtwągnHj

tępowaty raczej za mni niż za syvóją|9^H Obiektu przywiązania mogły pełnić takża j^jSB przedmioty, między innymi piki i blaszane puszki.

istnieje kia czynników związanych z okresem krytycznym I wdrukowaniem Najdorwś«|6zą wagę ma fakt ze sinieją międzygałunkowe różnice w długości ||S||j okresu krytycznego, a wdrukowanie może pojawić się jedynie podczas tego krćtkM^ 'o | okres krytyczny u matp rezusów wydaje &ęobejmovwć pterv«|B sześć mresjęcy życia, podczas gdy u ptactwa domowego, jak juz wcześniej ranhwa^ wcwano. jest on dużo krótszy.

Innym ważnym wymiarem wdrukowania jest ilość czasu spędzonego yjr kontakcie z obiektem - matką. Dłuższy czas spędzony w kontakcie z obiektem przywiązania podczas okresu krytycznego jest bardziej efektywny niż krótszy. Im wcześnie) ten kontakt w okresie krytycznym zostaje nawiązany tym lepiej! Ponadto istotne są tafce atrybuty obiektu, jak jego ruch. barwa i wielkość. Zdają się one przykuwać uwagę organizmu bardziej niż obiekty nie posiadające tych. wyróżniających je cech. S Trudno jest jednoznacznie stwierdzić, czy okres krytyczny istnieje u ludzi. Do dziś ne dostarczono żadnych ostatecznych dowodów. Ludzie są dużo bardziej skom-pakowani niż inne gatunki i ujawniają jedyne w swoim rodzaju, wyjątkowe, związane z przywiązaniem zachowania. Kwestię tę dodatkowo komplikuje takt. a łud&t niemowlęta me posiadają zdolności tokomocyjrtych niezbędnych do fizycznego podążania za osobami sprawującymi nad nimi opiekę;

Nie oznacza to jednak, iż praca Lorenza i innych badaczy me ma żadnego zastosowania w badaniu rozwoju w ciągu żyda. Neoetolodzy, tacy jak Robert Bindę, {1983,1939) stworzyli mniej sztywne pojęcie okresu krytycznego, nazwane okrasom

” Gdy okras krytyczny mija, zmiany rozwojowe danego rodzaju są niemcżflwe Podane przez autorów podręcznika definicja odnosi się do okresów sensyływnycfi w ich wypadku, gdy optymalny da rozwoju określona) funkcji czas minie, (o dalsza ewolucje jest możłtM ąt§ ddatanw bodźców daje słabsze efekty w rozwoju (przyp tłum.).

eeoeytywnym, które znalazło zastosowanie w badaniu rozwoju w ciągu życia Okres sonsytywny fest bardzo istotną strukturą czasową pojawiającą się wcześnie w życiu, która wywiera wpływ na przebieg dynamiki rozwojowej. Okres sensytywny jest pojęciem szerszym l bardzie) elastycznym, obejmującym zachowana, które trwają często przez miesiące, a nawet przez tata Dzieci mogą posiadać okresy aaneytywne da takich zachowań, jak przywiązanie, język i rozwój ról związanych z pielą (Bomstsm, 1987. Bowiby, 1989: Rutter, 1990). Co więcej, niektórzy neoetoiodzy sugerują, że osobowość i związki społeczne mają podstawę etotogiczną, oznacza to, ze mają one dziedzictwo ewolucyjno-genetyczne (Hinde. 1989)

KRYTYKA TEORII ETOLOGtCZNEJ Etologia kładzie silny nacisk na biotogię zachowania W ramach tego ujęcia teoretycznego za istotne uznawane są zarówno mechanizmy dziedziczne, jak i schematy epigenetyczne oraz zachowania specyficzne dla danego gatunku. Podobnie jak ewolucjontści, tak i etotogowie uważają, że mechanizmy zapewniające danemu organizmowi przeżycie są powiązane ze środowiskiem, etologia jest też teorią interakcjoolstyczną, ponieważ uznaje rotę środowiska.

W przeszłości etologia ograniczała się do Opisu zachowania ptaków, ssaków, ryb i innych zwierząt, dopiero niedawno w polu jej zainteresowania znalazły się zachowania ludzi Dlatego, jako względnie nowa dziedzina psychologii rozwoju w ciągu życia, nie zyskała jeszcze dostatecznie na znaczeniu. Pomimo to odniosła niewątpliwy sukces pokazując, ze zwierzęce i ludzkie zachowania nie są od siebie tak odlegle, jak początkowo sądzono

Jak to zwykle bywa w przypadku wysiłków naukowych, opis badanego zjawiska pojawia się wcześniej, niż jego wyjaśnienie. A zatem słabością etologii jest brak wyjaśnienia, dlaczego występują pewne zachowania. Być może, z czasem więcej do powiedzenia w tej dziedzinie będzie miała neoetoiogia, bowiem to właśnie ona poszarza naszą perspektywę, dostarcza nowych pomysłów t, co jest zadaniem każde) teorii, wywołuje większą liczbę pytań dotyczących przebiegu rozwoju w ciągu życia.

Teoria Humanistyczna

Teoria humanistyczna podkreśla unikalność jednostki, jej osobistych możliwości i wewnętrznych motywów. Najdonioślejszymi, podjętymi przez tę szkolę myślenia, zagadnieniami jest obraz ja danej osoby i maksymalizacja tkwiących w niej możliwości Psychologię humanistyczną często uważa się za trzecią potęgę w psychologii, ponieważ stanowi ona wyzwanie dla środowiskowych teorii uczenia się i psychoanalizy. Humaniści twierdzą, że jednostki ani nie są kontrolowane wyłącznie przez ich środowisko zewnętrzne, ani też ich zachowania nie są zdominowane przez irracjonalne siły nieświadomości Ludzie są raczej wolni i twórczy zdolni do rozwoju i samorealizacji

MASLOWA TEORIA SAMOREALIZACJI Podobnie do innych, omówionych przez nas wcześniej szkół myślenia, także i psychologia humanistyczna została ukształtowana poprzez wkład wielu osób. Najbardziej znanymi spośród nich są Abraham Maslow i Carl Rogers. Maslow rozwinął teorię motywacji stwierdzającą, że jednostki mają nie tytko potrzeby biologiczne i psychologiczne, ale są też motywowane do osiągnięcia unikalności oraz do pełnego rozwoju własnych możliwości, zdolności i talentów. Ta unikalność i osiągnięcie pełni sukcesu są przez Masłowa wiązane z samorealizacją Aby osiągnąć szczyt samospetniema, muszą wcześniej zostać zaspokojone wszystkie potrzeby podstawowe (Maslow. 1968, 1970).

Głównym założeniem teorii Maslowa jest stwierdzenie, iż ludzkie potrzeby (i w rezultacie motywacje) mają strukturę hierarchiczną - od najbardziej podstawowych