DSC04665 (3)

4

liwskiego, powszechni? bowiem uważano, że właśnie ten okres doprowadził do upadku kraju,

Ważnym wydarzeniem w życiu emigracji było ukazanie się Pa-Soplicy H. Rzewuskiego. Książka ta zawierała 25 opowiadań, gawęd szlacheckich opiewających świat sarmacki, jego tradycję i re-hgię. W podobnym duchu utrzymane były (również świeżo wydane) Pamiętniki J. Ch. Paska.

P dziełach tych odnalazł poeta ślady epoki, która już od dawna inspirowała jego twórczość (Horsztytłski). Zwłaszcza pasjonowały go problemy konfederacji barskiej .Tu. na obczyźnie, poznał on źródła dotyczące tamtych, tak ważnych dla Polski wydarzeń. Słowacki uznał, że k>sy jego narodu rozstrzygnęły się w Barze, miejscu pierwszego zrywu niepodległościowego i pierwszej klęski. Że droga stamtąd wiodła prosto do rozbiorów , ale była zarazem pierwszym etapem drogi krzy-iowej — ofiary prowadzącej ostatecznie do zmartwychwstania.

Tej tematyce poświęcił poeta swój poemat dygresyjny Beniowski. Na tle walk konfederaekkh rozgrywa się też dramat mistyczny Ksiądz Marek.

Na protagonistę utworu obrał Juliusz Słowacki jedną z bardziej znanych indywidualności owych lat, otoczonego legendą kaznodzieję — Ksrędza Marka. Choć postać tę poeta próbował przedstawić już w Benh^skim. dopiero jednak w omawianym dramacie nadal swemu bohaterowi rysy wyraziste i oryginalne.

W trakcie pisania Księdza Marka J. Słowacki związał się z Kołem Towiańcz>k.cyw^!. Wtedy nastąpiła krystalizacja poglądów filozoficznych. społecznych i religijnych poety. W tych latach zaczął powstawać, rozbudowany szerzej w okresie późniejszym, system genezyjski. najlepiej sformułowany poetycki program ohtc^o^zno-epistemologiczny. Km. {Wgiunrn Hh pojęcia poety dotyczące nauki o bycie, o powstaniu i poznaniu świata.

Ksiądz Simek powstał w wyniku pragnień nawiązania kontaktu ■ oytehian na wspólnej płaszczyźnie budzących się znów widoków miim0*9dtome Ojczyzny. Ożywiony tą nadzieją pisarz zwrócił strony kn faraoni pierwszego zrywu niepodległościowego.

^ S Smkmą To—dsta n>awai auaosferę ogy»ieoa nadziei oa otfcyskank niepo-BB H do Pinii I IS42 raka i ronini oijrmai Ariahknntf, sfapajic ■mm#li»icaKgo*OTBnifiriB nŁirftw mmrm Kota S>ug Sprawy Boari^B

z drugiej zaś ku filozofii A. Towiańskiego postulującej m.in. odrodzenie moralne.

Przed szczegółową analizą dramatu wypadnie pokrótce przedstawić dzieje Konfederacji barskiej i systemu filozoficznego Andrzeja Towiańskiego.

GENEZA POLITYCZNA RUCHU BARSKIEGO

BEZKRÓLEWIE

Po śmierci Augusta III (5 października 1763 r.), w okresie bezkrólewia, do walki o władzą w Rzeczypospolitej stanęły dwa przeciwstawne sobie rody: Potockich i Czartoryskich (zwany też „Familią").

Do obozu Potockich należała większość magnatów i konserwatywnej szlachty. Przywódcami tego stronnictwa byli Karol Radziwiłł i Franciszek Salezy Potocki. Liczyli oni na pomoc Francji i Austrii.

Z „Familią” związani byli przede wszystkim bracia August i Michał Czartoryscy, Stanisław Poniatowski i Andrzej Zamoyski. Główną podporą tego obozu była przychylność Rosji.

7 maja 1764 r. odbył się w Warszawie sejm konwokacyjny. Na życzenie Czartoryskich wojska carskie wkroczyły do Rzeczypospolitej. W tej sytuacji Sejm odbył się w atmosferze wysoce korzystnej dla „Familii”. Obecność wojsk rosyjskich ugruntowała pozycję Czartoryskich. Opozycja próbowała zerwać Sejm. Czartoryscy jednak przeszli nad tym do porządku dziennego i. Sejm obradował nadal pod przewodem marszałka Adama Kazimierza Czartoryskiego.

Już na początku obrad kanclerz Andrzej Zamoyski przedstawił program reform. Chodziło mu przede wszystkim o wzmocnienie władzy królewskiej. Zamoyski proponował m.in. ograniczenie roli liberum vero sugerując, by je zastąpić głosowaniem większością głosów. Poza tym miano stworzyć stałą służbę dyplomatyczną, skodyfi-kować prawa, zreformować sądy. Kanclerz wskazywał na przyczyny upadku miast i stwierdził, że powodem regresu w rolnictwie jest „niewola poddaństwa”. Uzasadniał też konieczność wprowadzenia reformy systemu nauczania. Już z tego pobieżnego opisu wynika, że jak na ówczesne czasy był tc program śmiały i w zasadzie nie do zrealizowania w całości. Wystąpiła przeciw niemu konserwatywna