DSC02783

nieskończone jest teraz zło i dobro oraz uczucie i samotność. Nieskończona wyobraźnia poety i jej formy są doskonalsze od form rzeczywistych, należących do świata, który w ironicznym nieskończonym śmiechu komentuje marność losu człowieka. Persy Bysshe Shelley w Prometeuszu u/yzwobnym (1820) w ten oto sposób zarysował panoramę nowej romantycznej przestrzeni pojęcia:

[Widmo] Mnóż złowswej duszy klątwą obłożonej,

By dobra widok męką ci się stawał.

Oba, jak wszechświat, trwają nieskończone,

Jak samotności twej udręka krwawa.

(akt I, w. 292-295)

[PoctaJ Patrzy w odbicia promieni od fil na skrzydełkach pszczelich W bluszczu, choć nie widzi, nie wie;

Tworzy z nich formy najczystsze Nad świat żywych rzeczywistsze,

To nieskończoności płody!

(akt I, w. 744-749)

[Ziemia] Ha! Ha! Jaskinie moich gór spróchniałych,

Źródła szumiące, popękane skały Śmieją się tak potężnym, nieskończonym śmiechem.

Jałowe stepy, otchłanie i morza,

I niezmierzone w swej głębi przestworza Odpowiadają z chmur i fal spiętrzonym echem¹’⁴.

(aktIV, w. 331-337)

^1,6 RB. Shelley, Prometeusz wyzwolony, przeł. i posłowi cm opatrzył L. Elektorowłcz, Kików 1982, s. 35,61,159.

A w tej nowo zakreślonej przestrzeni romantyków rozgrywają się już prawdziwe dramaty uczuć i myśli, na pograniczu szaleństwa, o czym przekonuje choćby monolog Kordiana (z aktu 1, sceny II) z młodzieńczego dzieła Juliusza Słowackiego:

Bóg, promień duszy wcielił w nieskończone twory,

Dusza się rozprysnęła na uczuć kolory,

Z których pięć, wzięło zmysły cielesne za sługi,

Inne zagasły w nicość... ale jest świat drugi!

Tam z uczuć razem zlanych wstanie anioł biały,

Mniejszy może niż człowiek, atom, środek koła Rozpryśnionych promieni; ale jasny ody,

I plam ludzkich nie będzie na sercu anioła,

Nieskończoności zmysłem dusza się pomnoży,

Bóg aniołowi oczy na przyszłość otworzy,

Aż przestanie zaglądać w ciemną wspomnień trumnę.

Bóg mu pod nogi światła wywróci kolumnę,

Po niej gwiazd mirijady zapali i słońca;

Anioł je przejrzy wzrokiem nadziei do końca,

I do gwiazdy podobny, będzie w przyszłość płynął...

O! duch mój chce się wyrwać! już pióra rozwinął.

Dusza z ust zapalonych leci w błękit nieba* ^

(w. 406-422.) **'

Albo dramaty rozgrywające się w samym centrum szaleństwa, w ogniu obłąkania. ! -'k w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego, gdzie w części I Żona śni na jawie. w wizyjnym uniesieniu, sen o nieskończoności:

vo‘vacki, Dzieła wszystkie, t. II: Tom trzeci poezyj - Kordian, red. J. Kleiner, oprać. J. Uicjsk:, bibliografię oprać. W. Hahn, Wrocław 1952, s. 127.

89