DSC07206 (4)

Badacze i teoretycy globalizacji zwracają zatem uwagę na to, iż zmienia ona także współczesnego człowieka, a wraz z nim całe społeczeństwa. Kształtuje bowiem nie tylko ekonomiczne i gospodarcze podstawy współczesnego świata, ale również więzi społeczne, standardy kulturowe, postawy i style własnego żyda (por prace: Misztal, 2000; Mayor, 2001), szerzej - kondycję współczesnego człowieka.

Powstaje zatem pytanie o czynniki sprawcze przemian, które są dla nas swoistymi wyzwaniami, jakie niesie globalizacja. Jest ich oczywiście wiele, dlatego też skoncentrujmy się na tych, które są najistotniejsze z punktu widzenia kształcenia zawodowego i człowieka w procesie pracy.

Zacznijmy od tych wyzwań, które dokonują się w otoczeniu współczesnej szkoły zawodowej, a więc w gospodarce i kulturze, w życiu społecznym.

Podstawowym wyzwaniem globalizacji, obejmującym wszystkie obszary naszego życia, a zarazem odciskającym szczególne piętno na pracy współczesnej szkoły, jest to, iż przyczynia się ona do szybkiego „rozpadu” wzorów, do relatywizacji systemów wartości - szczególnie młodzieży, do kwestionowania w wielu sferach życia zarówno tradycji, jak też dziedzictwa kulturowego. Ponadto prowadzi do systematycznego rozluźniania więzi społecznych, do dewaluacji takich wartości, jak: praca, rodzina, szkoła, a nawet ojczyzna, a więc tych, które zaliczane były dotychczas do sfery sacrum.

Temu procesowi towarzyszy narastająca fala prymitywnych standardów kultury masowej i postaw konsumpcyjnych, fascynacja zasadą „mieć” - jak pisze I. Wojnar - prowadząca do atrofii uczuć wyższych, utraty wrażliwości moralnej, niezdolności do rozumienia drugiego człowieka i poczucia wspólnoty (Wojnar, 1997). Prowadzi do „wypierania” ze szkoły, w tym głównie ze szkoły zawodowej, kultury książki, kultury literackiej i estetycznej, do utraty poczucia rzeczywistości (por. prace S. Bortnowskiego, K. Krzysztofka i in.).

Równie niepożądanym i groźnym z edukacyjnego punktu widzenia jest także to, iż nazbyt wolno odradza się w społeczeństwie polskim etos pracy, a także kompetencje z nim związane: przedsiębiorczość, odpowiedzialność, samodzielność, twórczość, innowacyjność, rzetelność, dobra organizacja pracy itp.^ł). Można zatem powiedzieć, iż podstawowym wyzwaniem, przed którym stoi dziś współczesna szkoła zawodowa, szerzej edukacja, jest przeciwdziałanie dehumanizacji człowieka.

Dodać przy tym trzeba, iż przechodzenie współczesnego świata od cywilizacji przemysłowej do informacyjnej, od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa informacyjnego dokonuje się w procesie ścierania się różnych systemów wartości, nowych koncepcji człowieka, wreszcie różnych wizji przyrody i historii. W takiej sytuacji szczególna rola przypada edukacji, która może zapobiegać i minimalizować skutki globalizacji, a zarazem wzmacniać te jej elementy, które prowadzą do rozwoju.

Kolejne wyzwanie, jakie stawia przed nami globalizacja, to standaryzacja wielu dziedzin naszego życia. Przejawia się ona m.in. w:

l) Wątek ten szeroko rozwija w niniejszym zbiorze S. Kaczor.

17