DSC07584

ry materiałów". W roku 1923 Muzeum zostało zastąpione przez Państwowy Instytut Kultury Artystycznej (Ginchuk), kierowany przez Malewicza, który obok galerii sztuki realizo\Vałlia wzór moskiewskiego Inchuku prace badawcze. Prowadzili je Tatlin, Malewicz, Paweł Fiłonow, Michaił Matiuszin, Mansurow i inni.

Bardzo aktywny, pozostający pod wpływem Malewicza, choć wykraczający poza jego doktrynalne założenia, był ośrodek witebski. Malewicz przejmując po Chagalu w roku 1919 szkołę artystyczną wprowadził ją w obręb ugrupowania Unowis (Utwierdzenie Nowego w Sztuce), z którym krótki czas współpracował El Lissitzky, a obok niego młodzi malarze Ilia Czesznik, Nikołaj Swietin, Nikołaj Kogan, Łazarz Chidiekiel. Publikowane przez Unowis jednodniówki oraz wydawnictwa Malewicza o suprematyzm ie stały się fundamentem teoretycznym tej grupy artystów.

Z witebskim Unowisem utrzymywali kontakt, mieszkający w tym czasie w Smoleńsku, artyści polscy Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro, zaangażowani w tamtejszej pracowni plakatów zwanych Okna ROSTA. Prowadzili oni ponadto wzorowane na Unowisie studium w ramach IZO (Departament Sztuk Pięknych Ludowego Komisariatu Oświaty).

W Kijowie myśl konstruktywistyczną ogniskowało prowadzone przez Ekster studio, którego uczniowie Niwinsky, Rabinowicz, Czeli-czew przejawiali największą inicjatywę, podejmując się między innymi wykonania monumentalnych rocznicowych dekoracji miasta. W ramach powstałego około roku 1922 Kijowskiego Instytutu Sztuki ożywioną działalność prowadził konstruktywista Aleksander Bogo-mazow.

Na mapie konstruktywistycznej znajdujemy wreszcie Charków. Najaktywniejsze były tutaj grupy literatów: Nowa Generacja (1925) i Awangarda (1926), z którymi współpracował malarz Jermiłow kierujący pracowniami plakatów Okna ROSTA i Dekoracji Miasta, a od roku 1921 nową uczelnią artystyczną.

Jak powiedzieliśmy, rok 1921 zamykając ostatecznie „analityczną" fazę konstruktywizmu rozpoczął jego kolejny, rysujący się wcześniej

„produktywistyczny" okres. Reorganizacja Inchuku w marcu 1921 roku, będąca wyraźną cezurą, przeprowadzona była nieprzypadkowo w tym właśnie czasie, w chwili gdy Związek Radziecki wszedł w kolejny etap budowy kraju wyznaczony końcem okresu komunizmu wojennego i proklamowaniem przebudowy gospodarczej w ramach NEP.

Nowa Polityka Ekonomiczna koncentrująca wszystkie siły na sprawach gospodarczych przesunęła na plan dalszy problemy kultury. Przywrócenie niektórych form gospodarki przedrewolucyjnej stało się chwilową koniecznością dla zniszczonego kraju. W tej zmienionej sytuacji artyści próbowali na nowo określić swoje miejsce. Produkty-wizm konstruktywistyczny był jedną z odpowiedzi. Z drugiej strony otwarcie granic politycznych, gospodarczych i kulturalnych Związku Radzieckiego spowodowało przeniesienie się problematyki konstruk-tywistycznej do innych centrów europejskich. Miejscem spotkań awangardy stały się nie tylko Moskwa, Piotrogród i inne miasta rosyjskie, ale również Berlin, Warszawa, Praga a wreszcie Paryż. Tam odpowiedzią artystów były różne od produktywistycznej formuły konstruktywizmu przejawy tak zwanego „architektonizmu". W obydwu wypadkach postulaty były jednak w efekcie takie same-„radykalna przebudowa życia".

Bazą teoretyczną produktywizmu, który manifestował się w licznych deklaracjach, były dwie obszerne prace: Gana, napisana w roku 1920, opublikowana pod tytułem Konstruktywizm w roku 1922 oraz druga, będąca rozszerzoną wersją wykładu Tarabukina z Inchuku z połowy roku 1921 Od sztalugi do maszyny, której tekst znalazł się w książce wydanej w roku 1923.

Dyskusja produktywistyczna w latach 1921—192S miała duży zasięg. Stało się tak przede wszystkim dlatego, że właśnie w tych latach wiele haseł nadzwyczaj popularnej organizacji Proletkułtu zbliżyło się do programu awangardy. Poza wydawnictwami książkowymi, publikacjami na łamach różnych czasopism — najpełniejszy swój wyraz znalazły nowe tezy w redagowanym przez Majakowskiego czasopiśmie „Lef" (Lewy front sztuki), ukazującym się w latach 1923-1925, oraz w piśmie „Nowy Lef' (1928), redagowanym przez Sergiusza