DSC07586

robotnicza rewolucja węgierska w drugiej połowią tegoż roku I rewo* luoja ałowacka - wpływały na radykallzację politycznych hasał tamtej-azyoh ugrupowań artystyctnyoh.

Na Węgrzech głównym ikupłaklam awangardy artystyczna) okresu wojny było czasopismo „Ma" (Dziś), założono prznz Lajosa KassA-ka, w mia|aca wcześniejszego. również przaz nlago redagowanego „A Tett" (Czyn). Program „Ma", przyjmujący nazwę aktywlzmu, w tym najwcześniejszym okresie trwającym do roku 1919, tkwił jaszcze w kręgu artystycznych problemów ekspresjonlzmu I futuryzmu oraz politycznych idei socjalistycznych. Konstruktywłstyczna orientacja tego pismu zaczęła się zarysowywać od roku 1920, to znaczy od chw(ll« kiedy redagujący ja artyści wyemigrowali do Wiednia I wydając tam nadal swoja pismo asymllowall ideologię konstruktywizmu rosyjskiego docierającą powoli do Wiednia przez Berlin. Przejawem togo były pierwsze rozprawy Ernsta Kśllala z roku 1921 oraz praoe Kasetka, Lśszłó Moholy-Nagy'a, Sandora Bortnylka i Innyoh, Apogeum ruohu. pozostającego w ścisłym kontakoie ze środowleklem berlińskim, przy padło na lata 1922-1928. W tym też czasie Kassśk opublikował oryginalną teorią konstruktywizmu zwaną obrazoarchitekturą, Mo holy-Nagy w pierwszych pracach tak zwanej szklanej architektury badeł fascynujące go zagadnienia światła i przestrzeni, Kśllal natomiast poświęcał swoje artykuły analizie społecznych uwarunkowań sztuki nowoczesnej.

Reorganizacja Bauhauau dokonana przez Waltera Oroplusa w wyniku weimarskiego kongresu artystów awangardowych - włączając do swych problemów zagadnienia konstruktywizmu - otworzyła przed Moholy*Nagy'm, Bortnyiklem, Marcelem Breuerem, Farkasem Molnśrem, Lśszló Perim, Guylą Papem, Fredem Fortbathem możliwość współpracy z uczelnią. Przemyślenia artystów węgierskich zostały potwierdzone w kręgu międzynarodowych problemów kon-•truktywistycznych. Niemcy stały się właśnie w latach dwudziestych terenem tych dyskusji. Zaangażowani w rewolucją berlińscy ekspresjoniści I dedaiścl, jak również eocjaliści Bauhausu, już wcześniej z zainteresowaniem zwracali się ku młodej sztuce radzieckie). Nic też dziwnego, ze przyjazd do Berlina grupy Rosjan w latach 1921 11922 a także skapoiycja radiłacklaj sztuki - stały alf stymulatorami nowo) działalności. W spięciu tych wszystkich problemów ujawniła swoja Istnienia odrębna wersja konstruktywizmu - „erchltektoni/m". Największa aktywność przejawiał tuta) EI.LIssiuky, który redagował wraz i (||t) Erenburgiem wielojęzyczne czasopismo „Wieszcz" (Przedmiot)

I skupił na sobie uwagę zarówno Węgrów i Niemców, jak Holendrów. Międzynarodowe zjazdy w DUeeeldorłle i Weimarze naznaczyły twoim piętnem również takich ertyitów, którzy poszukiwali dla siebie Indywidualnego mlejeca w awangardzie. Jednym z nich stał się założyciel holenderskie] grupy De Stljl Theo van Ooeeburg. Po roku 1923 centrum dyekuiji niemieckich przeniosło się z Berlina do weimarskiego Bauhauau, oby wraz z nim w pierwszej połowie roku 1926 zneleżó się w Dessau.

Podstawowa znaczanla dla taj uczelni miała działalność Gropluaa, założyciela, pierwszego rektora, architekta i teoretyka, który wraz z Moholy-Nagy'm, Oskarem Schlemmerem a następnie Herbertem Bayerem, Breusrem, Jooetem Schmidtem I innymi nadawał jej kon-etruktywletycznę orientację. Obcy Im był radykalizm społeczny artystów radzieckich, niemniej dężęc do syntezy sztuki w nowoczesnej architekturze opierali się na zadaniach podejmowanych również w Zwlęzku Radzieckim. Zarytowujęco się w kręgu Bauhauau, na marginesie ciekawych dyskusji o funkcjonalizmią, „formalizacja", prowadzęca do Interpretacji konstruktywizmu w kategoriach stylu geometrycznego, doprowadziła wbrew intencjom do pierwszego wyraźniejszego kryzysu szkoły w roku 1928, w wyniku którego ustępił ze swego stanowiska Groplus. Program nowej socjalizacji sztuki zaproponował obejmujący rektorat komunista Hannea Meyer. Sytuacja polityczna Niemiec nie sprzyjała jednak tej nowej i na nowo radykalnej formule. Zmuszony do ustąpienia, Meyer oddał swe stanowisko ezuka|ęcemu kompromisów politycznych architektowi Ludwigowi Mieś vsn der Rohe. Nie pomogło jednak i to wobec wzrastająco) siły partii nazistowskiej. Przeniesiony do Berlina Bauhaus zamknięto w 1933, a środowisko konetruktywistów uległo rozproszeniu.

19