DSC06570 (2)

282 E. ROhle

282 E. ROhle

Fosforyty: 1 - brekcjowute; 2 - drobnoziarniste.

Skały fosforytonośne: 3 - wapienie; 4 - margle, 5 - piaskowce; 6 - izobata 2G0 m Fosforytonośne baseny pobrzeża: 7 - paleogeńskie

Rys. 12.13. Rozmieszczenie fosforytów i skal fosforytonośnych na szelfie środkowej Afryki Źródło: Riihle na podstawie Charin, Sołdatow, 1975.

Fot. 12.1. Kruche fosforytowe skupienia z iłów okrzemkowych na szelfie południowo-zachodniej Afryki (wielkość naturalna)

szczątków ryb i morskich ssaków oraz zawiesiny fekalnej i koprolitów. Występują również kon-krecje fosforytowe. Badania petrograficzne i go-chemiczne umożliwiły wyodrębnienie czterech grup o różnym składzie i rozmiarach konkrecji i brył fosforytowych, o masie dochodzącej do dziesiątków kg (fot. 12.1). Konkrecje, występujące bardzo nierównomiernie w osadach szelfu, są przedmiotem zainteresowania firm ich dalszym gospodarczym wydobyciem [Charin, Sołdatow, 1975 - rys. 12.14]. Często rozproszone są one

w osadach gruboziarnistych, akumu-lowanych w wewnętrznej części szelfu (np. w rejonie od 22° do 26° S), gdzie fosforyty osiągają 30-74% ogólnej masy pokładu. Analizy chemiczne wykazały, że zawartość P₂0₅ w fosforytach południowo-wschodniej Afryki waha się od 0,3 do 24%, CaO - od 17,7 do 50%, Fe₂0₃ - od 0,6 do 50%, SiO_z - od 0,9 do 25%. Fosforyty przeważnie o spoiwie wa-pnistym, zawierające ziarna kwarcu i glaukonitu, występują tu w dobrze wysortowanych piaskach. Morfologia ziam, stopień wysortowania i inne cechy wskazują, że piaski fosforytowe powstały w młócenie i plio-cenie. Fosfaty u wybrzeży południowo-zachodniej Afryki, o miąźszoś-ciach ponad 0,5 m, były próbnie eksploatowane [Bolewski, 1987].

Na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych osady fosforytowe występują na szelfie między Nowym Jorkiem a południowym krańcem Florydy, a więc w strefie o długości około 1400 km. Najlepiej rozpoznane są osady w pobliżu wybrzeży stanu Georgia i Karoliny Północnej. Fosfaty reprezentowane są głównie przez fosforytowe piaski kwarcowo--wapniste osadzone w czasie holo-ceńskiej transgresji morskiej. Konkrecje fosforytowe są koloru czarnego i szarego; są też dobrze obtoczone oraz wysortowane i mają do około 8 cm średnicy. Koncentracja ich osiąga miejscami 14-60% objętości pokładu piaszczystego. Piaski fosforytowe tworzą dość duże pokłady na dnie oceanicznym, na głębokości 30-40 m. Skałą macierzystą są utwory mioceńskie, odsłaniające się na lądzie, które zostały rozmyte przez rzeki w plejstocenie, a następnie redepowa-ne na szelfie [Emery, 1965].

W południowej części wybrzeży Stanów Zjednoczonych, na wschód od półwyspu Florydy, najlepiej rozpoznane zostały dwa obszary: płaskowyż Blake i podwodny taras Pourtales. Płaskowyż Bla-ke stanowi rozległy, łagodnie nachylony obszar, leżący na głębokości od 300 do 800 m, na stoku kontynentalnym na wschód od Florydy (rys. 12.15). Konkrecje fosforytowe zalegają głównie w północnej i zachodniej jego części, na scementowanych pias-