DSC08676 (3)

9

9

_|VC/ji, jak przedtem \v usługach Rzeczypospolitej odganiało ₀<i-.. naszWh postrach tatarskich i nogajskich najazdów. — ów^USó czka i czarnym na twarzy szramom* u którego wąs długi _2Wj ⁷\ _M pierś obrosłą, ów ociężały rozbójnik na Siczy, ów stary _0p^Si

Któż to wszystko wypowie? — Oto w tej dzisiejszej poetyckiej litera

wieści Goszczyńskiego ileż wydany albo nietrafiony doskonale.^" K

wme' — Niechaj nas ten gbur nie obraża. Bo to rzadki orygi_na|!\

śród pierwotworów llamand/kiej szkoły zabrałby niepoślednio V

_>A \ sce-^    'V

. Wierne przeobrażenie, rysy. właściwość wydobyta z gruzów, i_rar

lica. postacie dosadnymi ciągami pędzla, bijące w oczy przeciwi^’⁰^

to pogańskiej Litwy, to chrześcijańskiego krzyżactwa, to zaporo*^

ludu — owoż historyczne malownictwo poetyckiej literatury _na^°

które takim wdziękiem jaśnieje w pismach A. Mickiewicza, B. Zal^.

go. S. Goszczy ńskiego! Jest to, że tak powiem, podstawa, tło, grunt _rę ^lf>

n \ poetyckiego w tym systemie idealizm u/Cóż pomogą przepjj.

Iikatneao gustu, jeśli je przyłożymy do tych śmiałych np. wyrażeń aJ

, ■    ^{q i}Ho.

ra Grażyny:

Po/nali męża Litwini z tych znaków:

Więc cicho jeden do drugiego szepce:

To jakiś urwis/ od psiarni Krzyżaków — Tuczny, bo pruski) krew codziennie chłepce! O. gdyby nic byl nikt (u więcej z. warty. Zaraz by w bagnie skąpał się ten plucha:

Aż pod most pięścią zgiąłbym łeb zadarty. Tak oni mówią, on niby nie słucha.

Lecz musiał słyszeć, bo się bardzo zdumiał. A chociaż Niemiec, głos ludzki rozumiał.

Szymanowski, tłumacząc przez siedm lat Świątynię lVenei% za żadne wieńce i mirty febowe nie użyłby wyrażeń: urwisz, chłepce, plu,ha. łeb zadarty.¹³* Delikatność i poprawność!! Cóż rzekną ci, co ustawnie wznawiają te maksymy znicwieściałego gustu, na owe silne, dobitne, b e o t y c k i e ^l3\ malujące wyrażenia, które z ćmy lał starych lat wychylają na widok powierzchowną ich szatę? — Zbierajmy rys za rysem i słowo po słowie: każde odcieniowanie, każdy rzut myśli miejmy za godne uważania. Jakiż jest ten Litawor? Jakie jego chęci? Owe znowu kołpaki rysie, ta niedźwiedzia odzież litewskiej młodzi, a z drugiej strony ten Niemiec nieruchomy na koniu, co nabija strzelbę i z różańca mówi pacierze, cóż to za widoki? — A też idylliczne, pas-

_figury Brodzińskiego? Tc śliczne stroje w Wiesławie, la mowa. 'f^dy _wcsc|_nc Krakowiaków i Krakowianek?

7obvc/ajc, ubiór, wysłowienie, wszystko na jaśnią wyciągnionc. Wszy-' _w j_Cj literaturze zzicmianiało i pols/czejc. Wszystko ma dzielność '_voję wrodzoną moc. powab, slorność. Wszystko się w pewien kształt klada.ł Z bezcielesnej myśli jednym wywołane tchnieniem postacie, widma! Z różnych stron, z różnych części i okolic Polski za-postaci. Wszystkie razem liście na drzewie, tak długo skamieniałym i niemym. ojczystej poezji zaszumiały. Coś nim wstrząsnęło niewidomą mo-_ci]od ziemi do korony, że teraz szeleści i rusza gałęziami w wiatru powiecie i mruczy, i gada jakby odczarowane. Piękny to instrument — śpiewające drzewo! Różne wydaje tony, od najniższego, ajgrubszego przez pośrednie dźwięki skali do najwyższego, najcieńszego, jak w strojnej orkiestrze złożonej z wielu dud, piszczałek, dętych i rżniętych naczyń.

turze naszej mamy westchnienie do Stworzyciela nieba i ziemi w hymnie jWoronicza.¹⁴⁰ Jest to modlitwa przed burzą. On wyliczał dobrodziejstwa Opatrzności dla narodu polskiego wyświadczone; koleją przechodził dzieje nasze od początku do końca, jedną, ale głęboką myślą rozerwanego przymierza Twórcy z miłym jemu ludem wszystkie swoje larbując utwory. On ustawnie mowęswoję podwodził ku tym słowom u Jeremiasza zapisanym: ..klaskali w dłonie przechodzący drogą, poświstywali i wstrząsali głową, mówiąc: bram waszych postać okopconą i toż to jest miasto niegdy od tylu tysięcy oświeconych i użytecznych mieszkańców osiadłe".¹⁴¹ To, najstarszy poeta w kościele pamięci narodowej. Wziął na to, zdaje się, poświęcenie, żeby przy ołtar/u przeszłych czasów służbę sprawował i czuwał, żeby płomień gorejący na nim nigdy nie wygasł. Dobrze pełnił powinność swoję: dla niego przeszłość nie była ani skorupą garncarską, ani dymem gryzącym oczy. — Wtenczas, kiedy inni szukając chluby z postronnego dowcipu odstrychnęli się od prawdziwej prostoty i piękności, on sam jeden rozmyślał o narodowym pieśnioksięgu ^l42, a wzniósłszy ducha wysoko, na sam wierzchołek Libanu, dawidową przestrajał arię. Jest także inny mąż żywy. historyczny w tej naszej literaturze, którą ustawnie pomnażał i wzbogacał, która już w dziejach żyje jego życiem — wieszcz z urodzenia i powołania, ze wszystkiego, co bądź kiedykolwiek mówił, pisał i czynił, z samego nieledwie wejrzenia swej sędziwej starości, z tych białych włosów co skroń jeg° wieńczą i na ramiona spadają. / tych nareszcie nigdy

141