DSCF0071

gdzie

P_;, — ciśnienie głowicowe statyczne, ata, s — ciężar względny gazu (powietrze = 1).

H — wysokość słupa gazu (tutaj równy głębokości odwiertu), m,

z_!r — średni współczynnik ściśliwości gazu (tutaj przy ciśnieniu średnim, równym w przybliżeniu (P_wt + P_d»): 2; na razie przyjąć można przypuszczalną wartość dla P_rt„ a potem ją ewentualnie poprawić),

T_ir — średnia temperatura gazu w odwiercie (przyjąć).

Dla celów orientacyjnych można posłużyć się prostszym, przybliżonym

równaniem

P«, = P„ - (1+0,00011 • s • H)

■PP    (103)

Jeżeli zaistnieją warunki statyczne określone wyżej, to dla horyzontu na głębokości H pierwotne ciśnienie złożowe

(104)

P_P = Pd,

Gdy w odwiercie znajduje się w warunkach statycznych słup gazu o wysokości H₀, oraz słup cieczy o wysokości H_e i średnim ciężarze właściwym ( w warunkach złożowych) y [kG/lJ, wówczas

P,= P..=(P„+Y₁-^-) ata    (105)

gdzie

P_9t — ciśnienie statyczne słupa gazu według wzoru (102), y_c — ciężar właściwy słupa cieczy w warunkach odwiertu, kG/1,

H_sc — wysokość słupa cieczy w odwiercie, m.

Zazwyczaj w odwiercie znajduje się ropa żywa (nagazowana), należy więc z możliwą dokładnością oznaczyć jej ciężar na zasadach wyłuszczo-nych w poprzednich rozdziałach.

Należy jeszcze krótko omówić znaczenie ciśnienia złożowego w ogóle, a więc w różnych okresach historii eksploatacji złoża. Należy przede wszystkim zdać sobie sprawę z tego, że nie tylko pierwszy odwiert, ale również i dalsze, dowiercone na danym polu, wywołują mniejsze lub większe zmiany w złożu, odzwierciedlające się przede wszystkim w zmianach parametru ciśnienia. Powstają skomplikowane mikroptrzepływy w złożu od partii złoża o ciśnieniach wyższych do odwiertów, na dnie których (a także i na głowicach) panują różne ciśnienia, lecz zawsze niższe od złożowego. Komplikacje powoduje jeszcze zjawisko interferencji wzajemnej odwiertów między sobą.

Chcąc oznaczyć w dowolnym okresie czasu ciśnienie statyczne, należy się upewnić, że nie ma żadnych przepływów, w przeciwnym bowiem razie wszystkie obliczenia i pomiary będą fałszywe. Pewność tę uzyska się, gdy po zamknięciu odwiertu nastąpi stabilizacja ciśnienia na głowicy. Czas potrzebny dla tej stabilizacji jest różny i zależy od pojemności złoża, jego przepuszczalności, przepuszczalności strefy przyodwiertowej, pojemności kolumn rurujących otwór oraz od czystości ściany i dna odwiertu. Dla złóż o małej objętości i małej przepuszczalności pojemność odwiertu odgrywa dużą rolę. Tablica 21 podaje pojemności odwiertów bądź kolumn rurujących odwiert.

Rysunek 157 przedstawia krzywe wzrostu ciśnień na głowicach odwiertów — po zamknięciu odpływu płynów złożowych z głowicy — jako funkcje czasu (według autora) (104]. Na rys. 157 a odwiert I, wykazujący większą przepuszczalność w partiach złoża komunikujących się z tym

185