DSCF0216 (2)

680 Hermeneutyka i hiitorrzm

człowieczeństwie: jest to wycofywanie, zestawianie i ponowne wiązanie owych form z integralną całością, która te umysły stworzyła i od której one się oderwały. Uwewnętrznienie tych form, przy którym ich treść przechodzi do innej niż pierwotna subiektywności. A zatem w procesie interpretacji mamy do czynienia z odwróceniem (inwersją) procesu tworzenia, nakazującym interpretatorowi na swej hermeneutycznej drodze przebiegać w przeciwnym kierunku drogą twórcy, której przemyślenia interpretator musi dokonać w swoim wnętrzu” (s. 93 n.). Betti postępuje tym samym za Schleiermacherem, Boeckhem, Crocem i innymiCo szczególne, za pomocą tego zdecydowanego psychoJogizmu o romantycznych rysach zamierza zagwarantować rozumieniu „obiektywność”, zagrożoną, jego zdaniem, ze strony tych wszystkich, którzy za Heideggerem taki związek z podmiotowością mniemań uważają za błędny.

W swojej przedstawionej również w Niemczech polemice ze mną^{1 2} Betti nie dostrzega u mnie nic prócz ekwiwokacji i pomieszania pojęć. Z reguły dowodzi to, że krytyk ustawia autora w horyzoncie, którego ten nie miał na myśli. Tak jest, jak mi się wydaje, również w tym przypadku. Troskę Bettiego o naukowość przedstawionej przeze mnie interpretacji uznałem za zbędną w prywatnym liście doń, z którego on w swej pracy nader lojalnie cytuje następujący fragment:

„Zasadniczo nie proponuję żadnej metody, lecz opisuję, co jext. Tego, że jest tak, jak to opisuję, nic można serio kwestionować (...) Również Pan na przykład od razu wie czytając jakiś klasyczny traktat Mommsena, kiedy wyłącznie mogło to być pisane. Nawet mistrz metody historycznej nic może się zupełnie uwolnić od uprzedzeń swej epoki, swego społecznego otoczenia, swojej przynależności narodowej itp. Czy należy to uważać za brak? Nawet gdyby tak było. to za zadanie dla filozofa uważam przemyślenie, dlaczego tego braku nie brak nigdzie, gdzie się coś tworzy. Innymi słowy, za naukowe uważam tylko uzna wanie tego, co jest, nie zaś wychodzenie od tego, co powinno lub mogłoby być. W tym sensie staram się wykroczyć w swoim myśleniu poza pojęcie metody nowoczesnej nauki (które skądinąd zachowuje ograni-czoną zasadność) i rozważać z zasadniczą ogólnością to. co dzieje się zawsze”.

Co zaś mówi na to Betti? Że zawężam problem herme-neutyczny do quaestio facti (fenomenologicznej”, „opisowej”), a w ogóle nie stawiam quaestio iuris. Tak jakby Kanta quaestio iuris chciała wyznaczać czystemu przyrodoznawstwu, jaka ma być jego właściwa postać, i nie starała się raczej uzasadnić transcendentalnej możliwości jego faktycznej postaci. W sensie tego Karnowskiego rozróżnienia wykraczająca poza pojęcie metody humanistyki myśl, którą wypowiada moja książka, stawia pytanie o „możliwość” humanistyki (co wcale nie oznacza: o to, jaka winna być jej właściwa postać!). Zasłużonego badacza zwodzi tu osobisty resentyment wobec fenomenologii. Objawia się przez to, że może on uznać problem hermeneutyki tylko za problem metody, tkwiąc głęboko w subiektywizmie, który trzeba właśnie przezwyciężyć.

Najwyraźniej nic udało mi się przekonać Bctticgo, że filozoficzna teoria hermeneutyki nie jest żadną - słuszną lub fałszywą („niebezpieczną”) - teorią metody. Może brzmieć myląco. gdy Bollow nazywa rozumienie „z istoty twórczym” - choć Betti sam bez wahania określa tak uzupełniającą prawo czynność wykładni prawa. Na pewno jednak nie wystarczy podjęte przez Bettiego nawiązanie do estetyki geniuszu. Teoria inwersji nic pozwala na rzeczywiste przezwyciężenie psychologicznego zawężenia, które on (idąc za Droysenem) rozpoznaje w sobie zupełnie poprawnie. Nie wychodzi on więc

1

Por. pr/.yp. 19 i %. 147 jego „manifestu”.

2

■ E. Betti, L'Ermeitculica słońcu e la sloriciiu tleli'intendere, „Annali della Facolta di Giurisprudenza”, Bari XVI (1961) oraz Die Henneneutik ais allgemeine Methodik der Geisteswissenschaften, Tiibingcn 1962.