DSCF0519 (3)

66

empatia

wynikającymi z sytuacji (np. wystawne przyjęcie urodzinowe), by utrudnić badanemu dziecku projekcję swoich uczuć i w konsekwencji sztuczne lub nieprawdziwe zaangażowanie w przyjmowanie roli. Wszystkie takie pomiary w sposób oczywisty oceniają raczej skutki przyjmowania ról (sądy dotyczące cudzych stanów emocjonalnych) aniżeli sam proces przyjmowania ról.

Pomiary skutków afektywnych: dzieci

Jak dotąd, najbardziej popularnym sposobem oceny poziomu empatii afek-tywnej u dzieci jest pokazywanie obrazków lub opowiadanie historyjek, przede wszystkim zaś Test Empatii w Sytuacjach Afektywnych (FASTE - Fe-shbach Affective Situations Test of Empathy; Fehsbach i Roe, 1968). W wypadku tej techniki badanego konfrontuje się z cudzym stanem uczuciowym przy pomocy fotografii i/lub opowiadania dotyczącego jakiegoś bohatera. Zamiast proszenia badanych o wywnioskowanie, jakich emocji doświadcza bohater (co oznaczałoby afektywne przyjęcie roli), technika ta wymaga od nich opisania własnych stanów emocjonalnych, słownie lub poprzez wybranie odpowiedzi spośród zestawu obrazków przedstawiających wyrazy twarzy. Dopasowanie afektu zawartego w samoopisie badanego i afektu bohatera wskazuje na zaistnienie empatii.

Powszechnie używany FASTE był jednak również krytykowany z punktu widzenia logiki i psychometru (np. Hoffman, 1982b; Eisenberg-Berg i Len-non, 1980). Część krytyków skupiła uwagę na zagadnieniach punktacji. Typowa procedura zdobywania punktów wymaga, aby dziecko, jeżeli jego działanie ma zostać określone jako reakcja empatyczna, opisało emocję dokładnie odpowiadającą emocji bohatera. Jest to procedura, która może doprowadzić do zbyt niskiego ocenienia prawdziwego poziomu podzielania uczucia. Z tego powodu opracowane zostały zmodyfikowane systemy punktacji (np. przez Levine’a i Hoffmana, 1975) pozwalające na ogólniejsze dopasowanie afektywnie. Inni kryty kowali FASTE, ponieważ używane w nim krótkie historyjki niekoniecznie musiały angażować uwagę dziecka w stopniu wystarczającym do wytworzenia u niego reakcji empatycznej (Eisenberg-Berg i Lennon, 1980) oraz dlatego, że wciąż ponawiane pytanie dziecka o to, jak się czuje, mogło spowodować wytworzenie się silnie oczekiwanych (wymaganych) cech.

W jakiś czas potem Bryant (1982) opracował miarę samoopisu empatii emocjonalnej u dzieci opartą na opisanym przez Mehrabiana i Epsteina (1972) pomiarze przeznaczonym dla dorosłych (omówionym później w tym rozdziale). Skala Bryanta składa się z dwudziestu dwóch pozycji, które głośno odczytuje się badanemu. Jedną z zalet skali jest fakt, że umożliwia ona dokonanie porównań pomiędzy młodszymi i starszymi uczestnikami badania przy