DSCF3827

symboliki i pokrewieństwo treści, wiążących się z postacią Lucyfera; | w obu utworach. Podobieństwo nieprzypadkowe, płynące z wyraźna 1 inspiracji, którą Miciński wielokrotnie zaznacza. Wszak dla niego podobieństwo „fikcji’' i symboli jest dowodem na podobieństw^^ „wzruszeń”, jedynym sposobem demonstrowania intersubiektywności 1 niewyrażalnego doświadczenia wewnętrznego. „Słowacki, który mistyką swą nakłonił do stóp Zbawiciela[...] świetnie wyjawił znaczenie i Lucyfera: cała ziemia jest powieścią jego żywota”⁶⁹.

W Samuelu Zborowskim Lucyfer występuje pod imieniem własnym" j oraz jako strzelec Bukary. adwokat, duch i Ja. Ta wielość nazsfl łączy się z wielością jego funkcji i znaczeń. Przede wszystkim jest 1 Lucyfer obrońcą łamiących formy, symbolem duchów indywidualnych, | które mają odwagę i moc przezwyciężania zastanych form fizyczB nych. prawnych i intelektualnych w imię nowo utworzonego celu.'J Jako taki występuje w charakterze adwokata Samuela Zborowskiego —B obrońcy idei wolności, przeciw kanclerzowi — obrońcy idei ojczyznyB Ale niszczenie formy — to indywidualny obowiązek i wewnętrzna® konieczność każdego ducha, Lucyfer więc jest symbolem nie tylko | pierwszych i najwyższych, lecz każdego człowieka. Im ktoś zdobyła wyższe miejsce w hierarchii duchów, tym bardziej jest lucyferycznyB ale niszczenie i tworzenie, cierpienie i ofiara są nieodłącznym skład-;| mkiem ludzkiego bytu.

Duch w formie ludzkiej ma za sobą długą historię genezyjską — 1 motorem i symbolem tej historii jest również Lucyfer. W dialogu! z Amfitrytą Lucyfer „opowiada” genezyjską historię człowieka jako! swoje dzieje.

Przedstawia się tu jako motor ewolucji twórczej w przyrodzie,! przełamywania się materii martwej w organizmy żywe, kaimowstwal i zbrodni natury, pierwszych krwawych zdobyczy świata zwierzęcego! Jest nie tylko Królem Duchem, ale duchem globowym; „cała ziemial jest historią jego żywota”.

W genezyjskiej ontologii Słowackiego musiał pojawić się w moJ mencie pierwszego grzechu ducha, powodującego rozdarcie boskiego! świata, sprzeczność między Wolą a Miłością. Jest symbolem upadku; i zarazem twórczego wznoszenia się; świata ziemskiego powracającego] samodzielnie do Boga. Woli .dążącej do harmonii z Miłością. W rze-

• Jw

«. 42.

^ywistości globowej Lucyfer jest jednocześnie bratem i przeciwnikiem ^ofitryty, władczyni morskiego królestwa, „zleniwiałych form natury-^ Diany, opiekunki harmonijnych form ostatnich”. Świat Amfitrm pX przezwyciężoną, odrzuconą już przeszłością ducha - wiecznesń rewolucjonisty. Świat natomiast Diany jest jego dialektycznym umrJj jiicniem; dobrem i harmonią, które tworzą się ciągle i wzrastaia » pełnym dramatycznych napięć procesie ewolucji. Lucyfer i Diana stanowią dialektyczną całość, tworzą równowagę dobra i zła w histori eenezyjskiej. Dobra i zła względnego, bo dobro absolutne zrealizuj się u końca dziejów. Natomiast do pierwiastka zła. którego nosicielem jest Lucyfer, należy twórczość. Zło metafizyczne stanowi atrybut świata materialnego, trwającego w czasie. Ale zło nie jest absolutne i nieprzezwyciężalne: jest brakiem dobra najwyższego, które się tworzy przez pracę, śmierć i cierpienie całej natury. I godność Lucyfera jest godnością cierpienia. „(Amfitryta) A ten co? (Diana) Jeden z duchów obłąkanej i odwróconej od Boga natury. (A.) Zniszcz go! (D.) On cierpiał ... (A.) On zły (D.) Szedł do góry. (A.) Ale złe płodził. (D.) Ale szedł z cierpieniem”⁷⁰.

Lucyfer jest symbolem wolności ducha w dobrem i złem. w grzechu i w boskiej twórczości. W symbolice kosmologicznej Lucyfer - to Ziemia, planeta grzeszny ch duchów, zawieszona między Księżycem a Słońcem. Jego środowisko — to mrok materii, przez który dąży do światła. Boskość rozdarta, duch zanurzony w materii, światło w mroku - to jego aktualna sytuacja metafizy czna jako ducha globowego. Jest więc Lucyfer wyrazem ludzkiego tragizmu: (poru materii i wysiłku ducha, którego boska wiedza o celach ostatecznych została przez materię stłumiona. Jest to pozornie dualizm tragiczny dla ducha globowego zanurzonego w czasie - ale przezwyciężalny realnie i ontołogicznie. kiedy duchy łamiąc się z formą odbudują własną boskość. Lucyfer — duch globowy jest bogiem upadłym ( budowniczym Królestwa Bożego na ziemi: tego królestwa, którego wyrzekł się kiedyś jako duch Słowa, ponieważ chciał je stworzyć własną wolnością. Jest symbolem woli twórczej i godności człowieka, który tworzy swoje niebo sam. bez pomocy objawienia. „(Głos) Stój, ta rzecz przybliża Królestwo Boże. Mówić jej nie wolno. (Adwokat) Niech się duchy rodzą i same prawdy przedwiecznej

L XIII.

y J. Słowacki: Samuel Zborowski, [w:] Dzielą wszystkie