DSC06902

lub przyzwyczajenia. Mogą one powstawać dla różnych celów, np. dla organizowania wolnego czasu ^{1 2}.

Pojęcie grupy pierwotnej bywa niekiedy stosowane zamiennie z pojęciem malej grupy (smali group). Takie przekonanie spotyka się m. in. u M. Abercrombie (1907, s. 381 i nast.) i W. Sprotta (1958, s. 57-61). Wychodząc z tego założenia W. Sprott podzielił małe grupy na trzy zasadnicze rodzaje:

ą) marę grupy, które troszczą się o wiele różnych spraw i prowadzą wielokierunkową działalność, np. rodzina, społeczność sąsiedzka, krąg zżytych przyjaciół;

b) małe grupy, które zainteresowane są jednym jakimś zagadnieniem lub przejawiają jeden rodzaj działalności i mają pewną trwałość, np. różnego rodzaju kluby (wiedzy politycznej, miłośników książki, sportowe itp.), wojsko, szkoła;

(c) małe grupy, które charakteryzuje ścisły, wzajemny, bezpośredni kontakt „twarzą w twarz”, np. zespoły naukowe powołane dla przeprowadzenia określonych badań naukowych, osoby pracujące w tym samym pomieszczeniu itp. Grupy te mogą powstawać dla określonych zadań lub ad hoc, ale ich członkowie są stale lub przez pewien czas współobecni i oczekują wzajemnych świadczeń.

Najważniejszą cechą małych grup jest — według W. Sprot-ta — ścisły wzajemny kontakt („twarz w twarz”) i określona, większa lub mniejsza więź członków ².

Aspekt ilościowy autor stawia na drugim miejscu, chociaż zespoły noszące to miano nie powinny być — jego zdaniem -większe niż kilkuosobowe. Ludzie tworzący małą grupę zżywają się ze sobą stopniowo, nawiązują konkretne stosunki, określają miejsce, jakie przypada każdemu członkowi grupy we wspólnych działaniach. W ten sposób dochodzi z czasem do mniej lub bardziej wyraźnego ukształtowania się struktury danej grupy, czyli określonego układu stosunków, ról i pozycji.

Nadanie stosunkom wewnątrzgrupowym określonego ładu pozwala z jednej strony zabezpieczyć żywotne interesy poszczególnych jednostek w grupie, z drugiej zaś umożliwia sprawne funkcjonowanie grupy jako całości. Struktura grupy ulega przeobrażeniom w zależności od zadań grupy, jej składu, cech osobowych członków, nacisków z zewnątrz itp.

W sytuacji, gdy niektórzy psychologowie utożsamiają małą grupę z grupą pierwotną (podstawową), a inni je różnicują, nasuwa się pytanie, jakie tu zająć stanowisko. Otóż wydaje się niewątpliwe, że pojęcie mała grupa sugeruje jako wskaźnik raczej liczbę członków niż inne jej cechy, jak np. związki uczuciowe między nimi, stopień intymności lub zażyłości. Cech tych nie uwypukla ona w takim stopniu, jak to czynią terminy grupa pierwotna lub podstawowa, które obejmują swoim zakresem treści wychowawcze i podkreślają fakt, że przynależność do takiej grupy jest ważna dla jednostki i społeczeństwa. Ponadto pojęcie małej grupy jest raczej pojęciem psychospołecznym, a grupy pierwotnej — pojęciem stosowanym w socjologii.

Myślę, że stosunek tych dwóch pojęć najtrafniej i dla dalszych naszych rozważań najpraktyczniej określił M. Olmsted (1959, s: 23). Uważa on mianowicie, że jeśli chce się podkreślić „ważność” niektórych rodzajów uczuć i wzajemnych związków mię-dzy członkami grupy, wtedy termin „grupa pierwotna” jest bardziej wskazany. Grupy te są „wprawdzie małe, ale więcej niż tylko «małe»”. Z drugiej strony M. Olmsted zauważa, że „jeśli ktoś chce badać system interakcji... i stara się uniknąć ustalania z góry jakości stosunków wewnętrznych, wtedy «mała grupa» jest lepszym terminem”. Reasumując powiemy: mała grupa jest terminem ogólniejszym, bo nie każda mała grupa jest grupą pierwot-na. Małe grupy, a w szczególności grupy stworzone przez ludzi

11

1

*    Według E. S h i 1 s a (1957) należy wyróżnić trzy rodzaje grup podstawowych: a) grupy trwale, oparte na długoletniej tradycji, do których należy się niezależnie od własnej woli; b) grupy przyjacielskie, oparte na więzi przyjaźni osób złączonych dobrowolnym aktem woli; c) grupy ideowe, powstałe na gruncie silnych przeżyć typu estetycznego, moralnego itp.

2

   A. Hare (1962, s. 10 i nast.) określa małą grupę jako jakąkolwiek liczbę osób zaangażowanych we wzajemne interakcje w pojedynczych spotkaniach twarzą w twarz lub w serii takich spotkań, w których każdy członek grupy odbiera wrażenie lub percepcję każdego innego członka. Określone układy stosunków wzajemnych między członkami, które rozumiemy przede wszystkim jako zespół rozwiązań funkcjonalnych problemów wewnątrz grupy, należy rozpatrywać według A. Matejki (1002) ze względu na: a) ich współdziałanie w realizacji zadań grupowych, b) konieczność wzajemnego dostosowania się odpowiednio do osobistych właściwości każdego z członków grupy, c) konieczność należytego zaadaptowania grupy do danego kontekstu środowiskowego.