DSC06905

dachem, tźli. ojciec, matka i dzieci. Podobnie określają rodzinę R Hess i G. Handel (1959, ś. 16), widząc główną jej cechę w istnieniu dzieci. Zdaniem A. Charczewa (1964, s.-57) rodzinę tworzą członkowie związani małżeństwem albo-powiązani stosunkami pokrewieństwa, „wspólnotą bytu i wzajemną odpowiedzialnością -moralną”.

Niekiedy rodzinę utożsamia się z parą małżeńską, co nie jest *— zdaniem R Łintona — słuszne, bo niezhednym warunkiem istnienia rodziny są właśnie dzieci (Encyclopaedia Britannica, t. 9, s. 55). W niektórych fypaeh definicji w skład rodziny włącza się przodków ojca i matki, zmarłych lub żyjących krewnych, a nawet osoby nie złączone więzami krwi.    ■    ■

W dalszych naszych rozważaniach będziemyfz^ rodzinę uwa-żać taką grupę, która składa się z mężczyzny i kobiety złączonych małżeństwem, z ich potomstwa (własnego lub adoptowanego) oraz w niektórych przypadkach z osób innych, najczęściej najbliższych krewnych. Współżycie pod jednym dachem: i więzy krwi, które określają rodzinę, nie wystarczają do zjednoczenia jej członków. Prawdziwym spoiwem każdej komórki rodzinnej jest wzajeihnna miłość tych, którzy zostali' powołani do życia razem, oraz odpowiedzialność moralna. Nie wyklucza to -oczywiście faktu, iż nie^ którzy członkowie rodziny nigdy nie zespolą się w łonie tej małej społeczności (Rorot, 1967, s. 1 - 2)."

Mała rodzina lub — jak ją nazywa G. Mu rd o c k • {1949, s. 10) — ^rodzina nuklearną”, stanowiąca typ rodziny uznanej przez nowoczesne społeczeństwo, składa się z dwóch zasadniczych komponentów: ■ instytucji małżeństwa 1 instytucji rodzicielstwa. Pierwsza sprawuje kontrolę seksualną nad małżonkami i skłania ich do rodzicielstwa oraz spełnia funkcję redukującą napięcia, druga nadaje dziecku określone prawa¹ i obowiązki, wychowuje, uczy współżycia z innymi i stwarza mu okazję do doświadczeń w zakresie różnych stosunków hierarchii i równości (zob. też: Cbństensen, 1965).    ipgpl - j

Mimo iż rodzina stanowi wewnętrzny mały świat, jest w grun- ! j de rzeczy dostępna dla wpływów g zeuinątrz, które docierają róż- l 'norodnymi kanałami i kształtują społeczny i indywidualny system | wartości oraz normy zachowania się społecznego poszczególnych I : jej członków (Zaborowski, 1*962, &: 29-23). Rodzina jest gruptr I

otwartą, do której przenikają aktualne problemy społeczne z dalekiego świata i_z bliższego otoczenia, kształtując postawy oraz "potrzeby psychiczne i społeczne jej członków, np. potrzebą kontaktu' z innymi ludźmi, potrzebę bezpieczeństwa, potrzebę włas-nej^-djczyzny i' jej obrony ✓ .

/ Rodzina ma też swój własny świat, który określa jej zwartość, /pomnaża uczucia ! działania, kształtuje i przekształca osobiste dą-{żenią człjmkóWT&dzany.orąz wyobrażenia ó sobie i innych. W tym małym liczebnie, ale jakże zmieffnyin, różnorodnym, zawsze nowym, a jednak zawsze takim samym mikroświecie rozgrywają się mniejsze i większe, dramaty, jak (dnadlowe rozbicia na skutek nieobecności ojca lub matki, choroby, wypadki, śmierć członka ro-dziny/_gowstają, sytuacje napięte, zarówno dla* rodziców, jak i dla dziecka,- rodzi siępoczucie; frustracji, które nierzadko przybiera sens klęski,.zawodu, obrazy itd. (Bowley, 1947, s. 9 i nast.; Porot, 1967, s. 2 7 3;. Levy* Munroe, 1938,_s. 240 i nast ). Trwająca dłu-żej frustraeja budzi ^uczucia upokorzenia i goryczy, które w ten sposókjSabąrwiają psychikę członków rodziny, że skłonni są oni do interpretowania zachowania się innych jako formy prześladowania się. E. Mounier (van Róy7I954, s. 21) nazwał to uczucie „szaleństwem uprzedzenia”. Każda rodzina ma także swoje tajemnice i sekrety, fetysze, żarty, gry rodzinne, urządza imieniny, przyjęcia towarzyskie, pikniki i wakacje. Krzyżują sic w-nieze śób^ćKęcfi~cełfe-_Tmoje^L,~i—twoje”, życzenia i ambicje. Pomo czy to będzie blok z prefabrykatów, czy wiejska zagroda, oznacza ooś realnego i trwałego dla członków małej tej społeczności; a szczególnie dla dziecka, które swój stosunek do otaczającego świata ustala w oparciu o stosunki ukształtowane -najpierw w kręgu rodzinnym/. Dzielenię sięjradością -i smutkiem -oraz-bliskie wśpólrK3?bcówanie -spaja członków-rodziny" w sposób, który jest nie - do' pomyślenia np. w zakładzie przemysłowym, gdzie | punktualność, rygor, rutyna itp. ograniczają ciepło, serdeczność ' i bezpośredniość. .

% Nie samo jednak miejsce spełnia rolę wychowawczą, ani też ściany'domu nie stanowią granicy. Zażyłość i wzajemne dłuższe oddziaływanie doprowadza do powstania w rodzinie więzów emocjonalnych i własnego jej świata uczuć. '

Każda rodzina ma swój model uczuć, motywów, wyobrażeń,

15