DSC06908

stosowaniem się dziecka do szkoły i innych środowisk. C. Meyrs (Schaefer, 1965. s. 414 i nast.) wykazał, że o dobrym przystosowaniu się dziecka do życia i warunków w szkole decyduje przede wszystkim traktowanie dziecka jako osoby dorosłej, branie pod. uwagę zdania dziecka, nagradzanie go, łagodność i perswazja w postępowaniu. Badania J. Andersona (1936, s. 8 i nast.) wykazały nadto, że dzieci rodziców kochających swe potomstwo i nie wykazujących tendencji do dominowania i narzucania im swych rygorów w wychowaniu, okazały się bardziej stabilne uczuciowo, weselsze i pogodniejsze oraz chętniej współdziałające » z innymi niż dzieci rodziców rygorystycznych i nie kochających swyęb-dijecL

(kola ojctL w rodzinie jest inna niż rola matki. Nie należy on —■ jak stwierdzają H. Codet i R. Lafargue — do dziecka tak. jak matka, ale jest on dziecku niejako narzucony i przez to wydaje się być jakby jego „konkurentem” (Porot, 1967, s. 139).

_ Gdyby chcieć w sposób krótki, ale zasadniczy określić rolę ojca i matki w stosunku do dziecka, to można za M. Porotem powiedzieć, co następuje: „W momencie urodzenia dziecka rola matki jest maksymalna, lecz w miarę jak się ono rozwija, będzie zmniejszała się, aż do zupełnego zaniku, kiedy dziecko dorośnie. Natomiast rola ojca, minimalną w momencie urodzenia, będzie wzrastała równolegle do zmniejszania się roli matki. W 7 roku życia obydwie role osiągają jednakowe znaczenie i aż.do momentu pełnej autonomii dziecka będą równolegle jedna wzrastać, _>_£iruga maleć” (1967, s. 139 - 140).

Powszechnie uważa się, że ojciec reprezentuje wzór do naśladowania dla syna, a w wychowaniu córki spełnia niewielką rolę. Przekonanie to wydaje się niesłuszne. Jak matka jest dla syna wzorem kobiety, tak ojciec dla córki wzorem mężczyzny. Pod wpływem takich jego cech osobowości, jak: siła charakteru, od- ^r waga, serdeczność, (lub jej brak) itp., jego autorytetu w rodzinie oraz stosunku do matki, kształtuje się wyobrażenie córki o mężczyźnie, jego roli wobec kobiety, pozycji w rodzinie i miejscu w społeczeństwie. Rola ojca nie polega bowiem na utożsamianiu się z matką ani na zastępowaniu jej w rodzinie, ale na udzielaniu moralnego poparcia i wzmacnianiu jej autorytetu u dzieci.

Nie musi on być stale przy matce, powinien natomiast w miarę często obcować z dzieckiem, aby liczyło się z jego autorytetem (Winnicott, 1957, s. 95 i nast.).

Postępując za wątkiem myśli cytowanego wyżej psychologa francuskiego — M. Porota można powiedzieć, że w początkowym okresie życia dziecka rola ojca jest ograniczona i praktycznie można ją porównać z rolą dziadków, matka zaś zajmuje całe pole widzenia dziecka, wszystkie jego uczucia (1967, s. 141). Wpływ ojca na dziecko dokonuje się w tym okresie bardziej poprzez matkę niż bezpośrednio. Stąd też kochana i szczęśliwa, może dać ona dziecku ogromnie dużo, bo spokój, pogodę, radość — w przeciwieństwie do matki niekochanej i tyranizowanej pfzez męża, która zaszczepić może niepokój, lęk itp.

Ojciec jest dla każdego dziecka, szczególnie dla starszego, osobą pośredniczącą między domem a ciekawym i nieznanym światem poza nim. Jego stosunek do pracy zawodowej, sukcesy, niepowodzenia, potrzeby i zainteresowania wzbogacają psychikę dziecka i jego doświadczenia.

Pojęcie roli ojca zmieniło się w ostatnich latach, podobnie jak i pojęcie matki. Informują nas o tym obserwacje nad przemianami społecznymi i liczne badania empiryczne. Mimo to badań nad związkiem ojca z dzieckiem jest nadal mniej niż nad związkiem między matką i dzieckiem. Motorem niejako przyspieszającym badania w tym zakresie była ostatnia wojna i namacalne skutki, jakie wywarła na osobowość dziecka rozłąka z ojcem. •>

Jednymi z pierwszych psychologów, którzy zajęli się systematycznym badaniem wzajemnych stosunków między ojcem a dziećmi, byli P. Gardner (1947), R. Tasch (1952) i J’ Ka-gan (1956; Kagan i Lemkin, 1960). Wszyscy oni stwierdzili dużą satysfakcję ojców ze swej roli rodzicielskiej, chociaż stosunki między nimi a dziećmi nie były zbyt poprawne. Badano także rolę ojca w leczeniu psychoterapeutycznym (B. Rubenstein, M. Le-vitt, 1957; J. Trenaman, 1952), analizowano przesadne skutki więzi heteroseksualnej między ojcem i dziećmi (W. Warren i K. Cameron, 1950; M. Kohn i J. Clauson, 1949), interesowano się wpływem cech osobowości ojca na socjalizację synów (A. Baldwiń, 1948) i córek (J. Nash, 1965; V. Heydt, 1964) oraz skutkami nad-

21