DSC06908 (2)

68 Konrad Wtlknrod- Opracowanie

dalsze decyzje co do jego osoby. W Petersburgu Mickiewicz spotkał się z bardzo życzliwym przyjęciem ze strony rosyjskiej inteligencji, zaprzyjaźnił się z dwoma poetami

0    poglądach rewolucyjnych - Konradem Rylęjewem i Aleksandrem Bestużewem, późniejszymi dekabrystami (przywódcami nieudanego powstania grudniowego), brał teź udział w różnych spotkaniach towarzyskich, na których dyskutowało się przede wszystkim o polityce i literaturze.

W grudniu 1824 roku okazało się, że kolejnym etapem zesłania ma być Odessa, gdzie Mickiewiczowi kazano podjąć pracę nauczyciela w liceum im. Richelieu. W połowie lutego 1825 roku poeta przybył więc do Odessy, ale już na miejscu okazało się, że plany wobec jego osoby znowu uległy zmianie - z obawy przed jego ewentualnymi kontaktami z odesknoi spiskowcami zapadła decyzja o przeniesieniu Mickiewicza z powrotem do centralnych guberni Rosji Tak więc w Odessie był Mickiewicz tylko kilka miesięcy, w czasie których odbył liczne wycieczki po okolicy (między innymi latem 1825 roku na Krym). Poetyckim plonem tych wypraw stał się tomik wierszy, w driad którego weszły słynne Sonety krymskie oraz Sonety odeskie.

W grudniu 1825 roku Mickiewicz przybył do Moskwy. TU otrzymał wiadomość, że w Petersburgu wybuchło antycarslde powstanie, które błyskawicznie rozgromiono (po rosyjsku grudzień to d’ekabr\ więc powstańców nazywano od tej pory dekabrystami). Przywódców spisku skazano na śmierć, innych na katorgę w syberyjskich kopalniach. Już wtedy zaczął w głowie poety kiełkować plan napisania utworu, w którym da wyraz swojemu przekonaniu o niemożności pokonania tak potężnego wroga jak Rosja w otwartej walce. Tym utworem miał być Konrad Wallenrod Mickiewicz otrzymał pracę w kancelarii generała - gubernatora Moskwy, księcia Dymitra Gobcyna. Zaczął pracować na rzecz zaborców. Poeta nie był zbyt gorliwym urzędnikiem państwowym, przez wiele miesięcy „uczył się języka”, by móc w ogóle rozpocząć pracę w kancelarii. Tymczasem dostawał skromną urzędniczą pensję

1    przygotowywał się do wydania Sonetów, pracował też nad Konradem Wallenrodem.

W Moskwie Mickiewicz dostał się w krąg elity kulturalnej i towarzyskiej, „salony” przyjęły go bardzo życzliwie. Poznał też, uznawanego za najwybitniejszego poetę Rosji, Aleksandra Puszkina. Wiele ze sobą rozmawiali o poezji, literaturze i polityce, zaprzyjaźnili się. Echa rozmów z Puszkinem nieraz powrócą później w twórczości Mickiewicza. W międzyczasie zmarł car Aleksander I, jego następcą zostaje Mikołaj 1, który wprowadził rządy terroru i silnej ręki Nie było mowy o żadnym akcie amnestii wobec wygnańców. 13 hpca 1826 roku w Petersburgu stracono dekabrystów, między innymi zaprzyjaźnionego z Mickiewiczem Rytejewa. W Moskwie poeta przebywał do grudnia 1827 roku, potem wyjechał do Petersburga, gdzie znowu spotkał się ze znakomitym przyjęciem ze strony Rosjan oraz mieszkających tam Polaków. Mickiewicz był zapraszany na uroczyste obiady i wystawne kolacje, wygłaszał swoje wiersze i słynne improwizacje poetyckie. Cieszył się wielką popularnością — właśnie w tym czasie ukazały aę rosyjskie przekłady jego Sonetów.

Rocyjicy przyjaciele (wśród nich Puszkin) rozpoczęli z początkiem stycznia 1828 roku a»rania o uzyskanie u władz zgody na wyjazd Mickiewicza z Rosji Zabiegi te ciągnęły ńę gńewącamj konieczność wyjazdu poety uzasadniono między innymi rzekomą chorobą, Tagra7ajyą życiu Mickiewicza. W lutym 1828 w stolicy Rosji ukazał

lię pierwodruk Konrada Wallenroda. Mickiewicz tymczasem wyjechał z powrotem do Moskwy, potem wrócił do Petersburga, prowadził intensywne tycie towarzyskie. Wiadomo, te w tym czasie wielce prawdopodobne było jego małżeństwo z Karoliną Jaenisch, wiadomo tet o innych romansach poety. Wreszcie pojawiła się tak długo wyczekiwana zgoda władz na wyjazd Mickiewicza „dla podratowania zdrowia” za granicę. W dniu 1S maja 1829 roku poeta opuścił Rosję na pokładzie parostatku. Drogą morską udał się najpierw do Kronsztadu, gdzie przesiadł się na parowiec angielski „Jerzy IV”, którym dopłynął do Niemiec.

OKOLICZNOŚCI POWSTANIA I WYDANIA KONRADA WALLENRODA

Powieść poetycka zatytułowana Konrad Wallenrod powstawała w okresie zesłania Mickiewicza w Rosji Poeta pracował nad jej tekstem w latach 1825—1827, a więc przede wszystkim w czasie, kiedy był przymusowo zatrudniony w kancelarii generała-gubernatora, księcia Dymitra Golicyna jako urzędnik państwowy. Jego sytuacja była tym samym dwuznaczna - z jednej strony znany był już jako działacz filomacki i autor Ody do młodości oraz Pleśni Filaretów, z drugiej jednak - służył, choć wbrew własnej woli znienawidzonemu zaborcy, złożył przysięgę wierności carowi. Równocześnie Mickiewicz nie stronił od kontaktów z demokratycznymi i rewolucyjnymi środowiskami - musiał więc działać rozważnie, niczym w masce. Na co dzień był posłusznym urzędnikiem carskiej administracji, jednak przez cały czas jego myśli krążyły wokół walki z caratem i wyzwolenia się Polski spod jarzma zaborów. Zatrudnienie Mickiewicza miało raczej charakter formalny, poeta otrzymywał niską pensję, jednak w pracy pojawiał się rzadko, dysponował za to sporą ilością wolnego czasu.

Z pewnością do powstania Konrada Wallenroda w takim, a nie innym kształcie przyczyniła się też klęska powstania dekabrystów. Mickiewicz stracił w nim swoich bliskich rosyjskich przyjaciół - poetów, Kondratija Rylęjewa i Aleksandra Bestużewa, uświadomił sobie także, że Rosja jest zbyt potężnym mocarstwem, by można ją pokonać w otwartej walce. Należało zatem szukać innych dróg.

Do wydania utworu w Rosji niezbędne było uzyskanie zgody carskiej cenzury, co w przypadku poety zesłanego za antyrosyjską działalność polityczną stanowiło nie lada problem. Mickiewicz miał już, co prawda, „rosyjski" debiut w postaci wydanych w roku 1826 Sonetów, teraz jednak sprawa wydawała się znacznie trudniejsza. Między innymi dzięki zastosowaniu kostiumu historycznego — przeniesienia akcji utworu w XIV wiek — kłopot z cenzurą udało się pokonać, powieść poetycka mogła się ukazać.

Utwór ukazał się drukiem w lutym 1828 roku w Petersburgu. Jego pełny tytuł brzmiał: Konrad Wallenrod Powieść historyczna z dziejów litewskich l pruskich.