DSCF9944

258 Max Dvorak

przekroju, to w innych obrazach zobaczymy coś bardziej jeszcze] zdumiewającego:\góry i drzewa malowane jak zabawki dziecinne,] szałasy pasterskie tak małe, że mieszkać w nich nie sposób, albo] cała akcja przeniesiona na scenę z architekturą, której widoki ] zewnętrzne i wewnętrzne dowolnie się łączą, a forma i konstruk-j cja wydają się swobodną igraszką w stosunku do rzeczywistości.] Nietrudno też zauważyć hak typowe sa poiedyncze..nQStacie, nie- i zindywidualizowane w ubiorze czy w przedstawieniu głów. Te właściwości, jak i wynikające z nich rozbieżności ujęcia, dzieli i Gicrtto z całą gotycką współczesną mu sztuką i dlatego też nie] w zadatkach na wierne odtworzenie doznań zmysłowych doszu- | kiwać się należy istoty jego odnowy malarstwa.;

Z punktu widzenia sztuki średniowiecznej,' największą jnno- j wacją Giotta jest zasada kompozycji, na której oparł on swoje I przedstawienia. Zrozumiemy ją, gdy porównamy jeden z jego] obrazów z dawniejszymi, podobnymi przedstawieniami.

Wśród reliefów ambony katedralnej w Pizie Giovanni Pisano j przedstawił również wspaniałą dramatyczną scenę Naigrąwania I z Chrystusa, którą trudno zresztą dostrzec w nieprzejrzystym] gąszczu innych postaci (il. 21). Relief ukazuje bowiem różne mo-1 menty pasji Chrystusa obok siebie i nad sobą tak gęsto stłoczone, ] że postacie górnego szeregu stoją na głowach niższego, a jedność naturalnego powiązania przestrzennego nie odgrywa tu tak samo żadnej roli, jak naturalne rozprzestrzenianie się sceny w głąb. Bowiem mimo wszystkich zdobyczy obserwacji i ożywienia plastycznego panuje tu wciąż jeszcze średniowieczny system -kompozycyjnego dodawania, który łączy figury nie dowolnie wprawdzie,! jak niegdyś mniemano, ale według innych artystycznych prawi-* deł, niż wymaga tego naturalny związek rzeczy w przestrzeni oraz obserwacja całości:

Tymczaseip Giottó zastępuje tę nieprzejrzystą obfitość wyizolowaną akcją i przedstawia ją tak, jakby rozgrywała się przed naszymi oczami na scenie (il.22). Konsekwentne przeprowadzenie tej zasady prowadzi do wielkich i przełomowych zmian:

l),Pierwszą była pewna obiektywizacja stosunku między artystą, czy patrzącą na obraz osobą, a przedstawieniem. W średnio-

22. Giotto di Bondone Naigrawanie