DSCN0328

o mm jako o „rt/A/tr... spec te et pnlchritudine insigne,¹¹ Świadczy to dowodnie, że nowe m ,uh w malarstwie nie zyskały jeszcze w tym czasie praw obywatelstwa, choć blisko ćwierć wieku wcześniej kształtować się zaczął »nowy styl«, antycypujący burzliw\ okres walki o realizm, która rozegra się u schyłku lat sześćdziesiątych.

Pozy eu wyjściową dla niej będzie twórczość trzech silnie zarysowujących się indywidualności: wrocławskiego Mistrza Poliptyku św. Barbary, krakowskiego Mistrza Pasji Dominikańskiej i Mistrza Chórów. W malarstwie miniaturowym zwiastunem tego nowego prądu był znakomity w swej formie artystycznej Pontyfikał Zbigniewa Oleśnickiego (ok. r. 1447) w zbiorach kapituły krakowskiej (dotąd nie reprodukowany).

Pierwszy z wymienionych anonimowych artystów zawdzięcza swe miano zastępcze wykonanemu dla Wrocławia w 1447 r. wspaniałemu poliptykowi z przedstawieniami św. Barbary, św. Feliksa i Adaukta w partii środkowej, a scenami z życia św. Barbary na skrzydłach bocznych. Niepospolite to dzieło przypada na okres ożywionej wymiany sił artystycznych pomiędzy Krakowem i Wrocławiem. Wśród malarzy ówczesnej stolicy Śląska nazwisko niejednego, przekazane przez zapiski cechowe, świadczy, że pochodził on z miasta polskiego lub był niewątpliwie Polakiem: Mikołaj z Krakowa (1445—1480), Piotr Knoff z Poznania (1423), Jakub z Kalisza (1357), Jakub z Krakowa (1480), Jan z Połańca (1415), Mikołaj z Warszawy (1488),

Piotr z Kościana (1441), Tomasz Zachewicz (1463), Piotr Stryczko (1436—1465),

Piotr Smolko (1453—1485), Stanisław Smolko (1463), Janko Smolko (1466), a pod koniec wieku — szereg innych: Fabian Bokowicz, Antoni Lessewicz, Klemens Wojtke itd. Bezsporny jest również fakt szerokiego rozprzestrzenienia działalności wspomnianego warsztatu wrocławskiego, którego dzieła odnajdujemy daleko poza granicami Śląska, jak o tym świadczy wyszukana w swej kompozycji Madonna n> otoczeniu rodziny Wieniamtów w Drzeczkowie pod Gnieznem (ok. 1450) oraz Epi- ₄» tafium Jana Kota z Torunia (1454). Oddziaływanie tego warsztatu da się stwierdzić _4I także w Zdjęciu z krzywa z Chomranic oraz w wielkim poliptyku krakowskich 28-30 Dominikanów. Późne refleksy jego stylu odnajdujemy jeszcze na skrzydłach ołtarza 33-37,™ z Połomii, pochodzących już ze schyłku lat osiemdziesiątych •    107-IOQ

Ów śląski ćzy może raczej śląsko-małopolski anonim, utalentowany prekursor nowego mieszczańskiego realizmu, jest wybitnym przedstawicielem pokolenia, które wkroczyło na szeroką drogę stylu »rodzaj owego«, z właściwym mu zmysłem obserwacji coraz swobodniej poruszając się w rozległej dziedzinie codziennych spraw ludzkich. Kierunek ten wiele zawdzięcza rewolucyjnym osiągnięciom sztuki niderlandzkiej, która ukazała w tym czasie zupełnie nowe horyzonty w zakresie portretu, wnętrza mieszkalnego oraz intymnie zobaczonego krajobrazu. Mistrz Poliptyku v;/. Barbary korzystał, jak się zdaje, z niektórych doświadczeń szkoły kolońskiej; nieobca mu była zapewne i sztuka Mistrza Franckego, czołowego artysty północnych mieć. Zrywając z obowiązującą dotąd konwencją typu, dobiera z najbliższego

21