DSCN1204

Dzieje i Skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu

dziełem zasadniczo nie rozpoznanym. Dlatego też warto poświęcić jej kilka uwag, poddając pod rozwagę główne problemy badawcze.

Chrzcielnica zbudowana jest z hemisferycznej, spłaszczonej u dołu czaszy z szerokim otokiem, wspartej na kamiennym trzonie, z którym połączona jest za pomocą grubej warstwy nieoszlifowanej zaprawy. Walcowaty trzon, zaopatrzony w górnej partii w niewielki nodus w formie spłaszczonego wałka, osadzony jest z kolei na profilowanej stopie o okrągłym obrysie. Ponieważ jedyne wizerunki chrzcielnicy sprzed przeniesienia jej do Kaplicy Kopernika w 1881 roku², reprodukowane u Aleksandra Przezdzieckiego i Edwarda Rastawieckiego³ oraz u Wilhelma Kolberga⁴, przedstawiają chrzcielnicę bez stopy, można założyć, że została ona dodana jako podstawa dopiero w XIX wieku. Wyraźny kielichowy kształt chrzcielnicy nie jest więc — jak się wydaje — wynikiem pierwotnej koncepcji.

Jeszcze przed połową XIX wieku czasza została przemalowana na biało, a pola pod arkadkami udekorowano kwiatami⁵, natomiast napis

Bau- und Kunstdenkmdler der Provinz Westpreussen, Bd.2, H.7: Die Bau- und Kunstdenkmdler des Kreises Thom, Danzig 1889, s. 265; Albert Mundt, Die Erztaufen Nord- und Ostdeutschlands von der Minę des 12. bis zurMitte des 14. Jahrhunderts, Leipzig 1908, s. 6; Reinhold Heuer, Die Werke der bildenden Kunst und des Kunstgewerbes in Thom bis zum Ende des Mittelalters, Mitteilungen des Coppemicus-Vereins fur Wissenschaft und Kunst zu Thom, H. 24, 1916, Nr 2, s. 39-70, zwł. s. 44; Georg Dehio, Handbuch der Kunstdenkmaler West- und Ostpreufien. Die ehemaligen Promnzen West- und Ostpreufien (Deutschordensland Preufien) mit Butower und Lauenburger Land, bearb. v. Michael Antoni, auf der Grundlage des 1952 erschienenen Band Deutschodensland PreuiSen-Miinchen, Berlin 1993, s. 617; Diecezja Chełmińska. Zarys historyczno-statystyczny, Pelplin 1928, s. 670; Marian Sydow, Toruń, jego dzieje i zabytki, Toruń 1929, s. 103; Bernhard Schmid, Die Inschriften des Deutschordenslandes Preussen bis zum Jahre 2466(Schriften des Kónigsberger Gelehrten Gesellschaft, 11 Jahr, Geisteswissenschaftliche Klasse, H.3), Halle 1935, s. 116; Alte Taufsteine sprechen zu uns. Ais die Grafie des Sakraments der hl. Taufe im lebendigem Bewufitsein des glaubigen Volkes stand. Dos Taufbecken von Schalmey, Ermlandi-sches Kirchenblatt, Braunsberg, Jg. 5, 1936, 16, s. 258-259; Georg Dehio, Handbuch der deutseben Kunstdenkmdler. Deutschordensland Preu&en, neu bearb. v. Ernst Gall, Munchen-Berlin 1952, s. 74: Marian Dorawa, Kościół św.Jana w Toruniu wczasach Kopernika. Próba rekonstrukcji wyposażetiia. Studia Warmińskie, t. 9, 1972, s. 405-430, zwł. s. 424; Bohdan Rymaszewski, Toruń epoki Kopernika, Gdańsk 1984, s. 33; Georg Dehio, Handbuch der Kunstdenkmdler West- und Ostpreu&en. Die ehemaligen Promnzen West- und Ostpreu&en (Deutschordensland Preu&en) mit Butower und Lauenburger Land, bearb. v. Michael Antoni, Munchen-Berlin 1993, s. 617.

²    Wcześniej chrzcielnica znajdowała się przy 1. od wschodu filarze międzynawowym, po stronie południowej. M. Dorawa, Kościół św. Jana w Toruniu, jak w przyp. 1, s. 424.

³    A. Przezdziecki, E. Rastawiecki, Wzory sztuki średniowiecznej, jak w przyp. 1.

⁴    W. Kolberg, Napis na starej chrzcielnicy, jak w przyp. 1, (rzut poziomy).

⁵    K.F. Ney, Napis na chrzcielnicy, jak w przyp. 1, s. 350: W każdym polu jest kuiat ad rirum kolorami malowany.