DSCN1215

Dzieje i Skarby Kościoła Świętojańskiego w Toruniu

tywowanego w średniowiecznych warsztatach giserskich. Rzemiosło odlewnicze było wówczas dziedziną dość konserwatywną, gdyż często pozostawało domeną jednej rodziny, w której doświadczenia przekazywane były z pokolenia na pokolenie. Odlewnik przez całe życie trzymał się też zazwyczaj raz wypracowanej metody, zarówno pod względem technicznym, jak i artystycznym¹⁷.

O ile stosowanie zdobniczych układów liter zdarzało się w odlewnictwie dzwonów średniowiecznych (przykładem niech będą dwa wcze-snogotyckie dzwony z Turyngii, z miejscowości Ammerbach i Grait-schen¹⁸), o tyle zabieg ten zaskakuje w przypadku chrzcielnicy. Inskrypcje umieszczane na chrzcielnicach wyrażały zwykle ważne treści, jeśli nie sakramentalne, to przynajmniej fundacyjne. Fundamentalne znaczenie chrztu jako sakramentu pierwszego i warunkującego udział w pozostałych, oraz idąca za tym ranga chrzcielnic, jako miejsc inicjacji chrześcijańskiej, decydowały o nadawaniu tym obiektom znaczeń symbolicznych, których nośnikami pośrednimi były forma i dekoracja, a bezpośrednimi - treści inskrypcyjne (jak np. inskrypcja na wspomnianej już chrzcielnicy legnickiej¹⁹). Z drugiej strony koszt wykonania spiżowego odlewu był tak duży (przede wszystkim ze względu na wartość cyny), że doniosłość fundacji zazwyczaj upamiętniano, niejednokrotnie uwie-cziając też imię twórcy dzieła²⁰, co w innych dziedzinach sztuki w średniowieczu było raczej rzadko spotykane.

¹⁷    Por.: Heinrich Schuster, Drei mitteldeutsche Glocken des 14. Jahrhunderts, [w:] KunstdesMittelal-ters in Sachsen. Festschńtft Wolf Schubert dargebracht zum 60. Geburtstag, hrsg. und red. Ełisabeth Hutter, Fritz Lóffler, Heinrich Magirius, Weimar 1967, s. 327-335, zwł. s. 329.

¹⁸    Por.: przerysy inskrypcji [w:] Paul Lehfeld, Die Bau- und Kunstdenkmaler Thiiringens, H.l, Grossherzogtum Sachsen-Weimar-Eisenach. AmtsbezirkJena, Jena 1888, s. 9, 63.

¹⁹    Brzmienie w transkrypcji: HIC BAPTISATUM BAPTISMI FO[n]te RENATU[m] / DET CHRISTUS GRATlUM] S[ibi] MATR[i]S VISERE NATU[m], w tłumaczeniu: Tu ochrzczonemu chrztu źródłem odrodzonemu / Niech pozwoli Chrystus oglądać siebie, wdzięcznego Syna Matki. Por. K. Ciechanowski, Epigrafia, jak w przyp. 14, s. 58.

²⁰    Przykładem może być zredagowany w języku niemieckim napis na chrzcielnicy z Parchim w Meklemburgii (1365 r.), wychwalający odlewnika słowami: Leven Ludę wetted dat, Mest. Herm. gid did vad, czyli Kochani ludzie, wiedzcie, że misę tę odlał mistrz Herman. Por.: Ernst Grimme, Brottze Bildwerke des Mittelalters, Darmstadt 1985, s. 115. Napis na chrzcielnicy z Elbląga (1387 r.) nie tylko wymienia imię odlewnika Bernhusera, ale też upamiętnia świadków fundacji - proboszcza, dwóch kościelnych witryków oraz elbląskiego burmistrza.

248