DSCN1437

Mimo wielu problemów jakie wiąsą się z rozstrzygnięciem znaczenia pojęć praca, zatrudnienie i bezrobocie warto rozważyć kryteria wyodrębnienia tych aktywności zwłaszcza w obliczu azybko zmieniającej iią współczesnej gospodarki, organizacji i rynku pracy.

Pojęcie pracy

Praca jest pojęciem wieloznacznym. Poglądy na pracę zależą od wizji natury człowieka oraz od wpływów religii, tradycji, filozofii, które ją kształtują. Różne rozumienia pracy można odnaleźć w sformułowaniach ekonomicznych, filozoficznych i społecznych. Każda z dziedzin badawczych przyjmuje własną perspektywę rozumienia pracy co sprawia, że różne jej właściwości są eksponowane albo pomijane.

Co zatem różni pracę od innych form aktywności ludzkiej? Najczęściej pracę przeciwstawia się zabawie. Te czynności, które są wykonywane z konieczności egzystencjalnych człowieka lub społeczności są nazywane pracą, zaś te, które znamion takiej konieczności nie mają umieszcza się w kategorii zabawy. Inaczej mówiąc praca zniewala, a zabawa jest źródłem i wyrazem wolności człowieka (Arendt, 2000). Przez stulecia starożytności i średniowiecza pracę artystów utożsamiało się raczej z dającą wolność wyrażania siebie sztuką niż z koniecznością pracy. Za czasów Platona zajmujący się sztuką medycyny czy nawigacji otrzymywali za swoje usługi dobrowolną zapłatę, datki, mogli zatem to co robili nazywać sztuką hobby (Plato, 1991). Dziś artyści różnych specjalności dzięki wytworom swojej twórczości zarabiają na życie, więc i ich działanie zaliczyć należy raczej do konieczności pracy niż wolności zabawy.

Jak się wydaje motywy podjęcia aktywności nie są wystarczającym kryterium wyodrębnienia pracy od innych aktywności. Potocznie przeciwieństwem pracy określa się odpoczynek. Kryterium odróżnienia tych dwóch form aktywności jest ilość włożonego wysiłku. Jednak wysiłek jest atrybutem nie tylko pracy ale i odpoczynku. Nie tylko działamy aktywnie ale i odpoczywamy aktywnie. Może w pracę wkładamy więcej wysiłku niż w odpoczynek. To założenie także jest dyskusyjne, jeśli obserwujemy pracę nauczyciela - narciarza hobbysty, który jest bardziej zmęczony po zjeździe z wymagającego stoku niż po przeprowadzeniu lekcji w szkole. Wkład wysiłku w pracę podkreśla Tadeusz Kotarbiński (1986) w swojej koncepcji pracy. Autor wskazuje, że każda aktywność, w tym i praca, wymaga wysiłku. Być może rodzaj wydatkowanej energii pozwoli opisać aktywność jako pracę umysłową lub fizyczną. Rozróżnienie pracy umysłowej i fizycznej również nie jest oczywiste. Każda praca jest czynnością zarazem umysłową i fizyczną. Przyjęło się nazywać pracę umysłową tę,