DSCN1973

nic typu B są paciorki. Wśród nich dominują paciorki szklano i bursztynowe, które wystąpiły w ponad 70 znaleziskach. W kilkunastu przypadkach paciorki szklane, nieco rzadziej bursztynowe, są '■ff jedyną ozdobą kolczyków, przy czym w obu uszach popielnicy znajdują się kółka z 1—4 paciorkami. Znane są jednak wyjątki znacznie przekraczające tą liczbą. Z Niestępowa — 196 pochodzi popielnica, która w otworach uszu ma zawieszone kółka brązowe (po 3 w każdym uchu) z nanizanymi ponad 20 paciorkami szklanymi (Ryc. 4e). Około 20 paciorków bursztynowych zdobiło kółka kolczyków popielnicy z miejscowości Buszkowy — 30. W jej wnętrzu znaleziono ponadto dwie niekompletne muszle Kauri. Podobne kolczyki zdobią popielnicę z Łebna — 170, gdzie na każdym z sześciu kółek (po 3 w uchu) zawieszono 3 paciorki bursztynowe.

Paciorkom z niebieskiego szkła aż 6-krotnie towarzyszą muszle Kauri. W dwóch wypadkach (Go-rzędziej — 93, Jadłowno — 111) wystąpiły jako elementy kolczyków, a w pozostałych (Borkowo — 18, Pręgowo — 238, Pruszcz Gdański — 243, Żabno — 352) ich interpretacja nie może być jednoznaczna.

Dość liczną grupę stanowią kolczyki zdobione łącznie paciorkami szklanymi i bursztynowymi, znane z 17 stanowisk położonych w znacznej części w strefie 1. W tej grupie, pod względem liczby paciorków wyróżnia się popielnica z Kołkowa — 129. W otworach obu jej uszu wisi 8 kółek brązowych, na które nanizano 6 paciorków szklanych i 15 bursztynowych (Ryc. 4f). W pozostałych znaleziskach liczba paciorków na ogół nie przekracza sześciu.

W kolczykach zdobiących popielnice z Chmie-leńca — 37 i Karczemek — 115, paciorkom bursztynowym i szklanym towarzyszą gliniane. Do najciekawszych znalezisk należy tu popielnica z Lubiewa — 152. Wyobrażenie twarzy znajduje się na wysokiej, cylindrycznej pokrywie, na której przedstawiono również plastyczne, wielokrotnie przekłute uszy. Wiszą w nich kółka z paciorkami szklanymi i glinianymi, ponadto w każdym uchu jedno z kółek zdobione jest muszlą Kauri. Na szyję popielnicy nałożono brązowy naszyjnik, a wśród przepalonych kości znajdowały się 2 brązowe naramienniki.

Jak już wspomniałam, kolczyki zdobione paciorkami szklą dymi i bursztynowymi, podobnie jak te, które zostały wyposażona jedynie w paciorki bursztynowe lub gliniane (Swichowo — 150, Chrza-nowo — 42, Chwaszczyno — 46) przeważają w północnej strefie 1. Natomiast ozdoby składające się z samych paciorków szklanych i występujących w kolczykach z muszlami Kauri czy też wisiorkami z brązu (Ryc. 4d), dominują w strefie 2,

tj. w płd. części woj. gdańskiego, gdzie tworzą dość wyraźne skupisko w okolicach Kolbud.

W omawianej tu grupie popielnic twarzowych wyposażonych w kolczyki, znacznie częściej niż w poprzednio wymienionych, spotykane są odstęp, stwa od reguły zdobienia naczyń wyłącznie wyobrażeniami napierśnika, jednej szpili lub pasa Przedstawienia tych elementów stroju, znane z ok.

50 popielnic, stosunkowo częste są w grupie naczyń, których kolczyki składają się z samych kółek brązowych lub żelaznych oraz zdobionych łańpns₇. kami i wisiorkami z blaszki brązowej. W grupie motywów plastycznych zdobiących popielnice typu B, liczne są wyobrażenia naszyjników obie- l gających nasadę szyi w postaci listwy (jednej lub kilku), czasem zdobionej dodatkowo ornamentem dołków (Przodkowo — 245, Kętrzyno — 118) lub wisiorków (Siemirowice — 266, Kolbudy — 126).

Na szyjkach kilku popielnic (Gościeradz — 97, Karczemki — 115, Wyczechowo — 331, Kolbudy — 126 i Lubiewo — 152) znajdowały się naszyjniki z brązu lub żelaza. Z Szemudu — 300, Wysokiej — 366, Siemirowic — 266 znane są popielnice z przedstawieniami przedmiotów, które należy chyba interpretować jako grzebienie, natomiast na tylnej części szyjki popielnicy z Gdyni-Oksywia —

74 widoczne są niewątpliwie dwa długie warkocze.

Na popielnicy z Nygutu — 203 widnieje prawdopodobnie wyobrażenie wąsów. Nieco więcej trudności sprawia interpretacja rytów z popielnic mon. z Chmieleńca — 37, Godętowa — 85, Borkówka —

19. Liczne linie układające się w jodełkę, umieszczone na szyjce poniżej nosa, mogą symbolizować brodę, ale nie można również wykluczać, że są to nieudolne wyobrażenia napierśników.

2.4. Popielnice twarzowe typu B/C oraz typu C, wyposażone w kolczyki, rozpatrywane będą łącz- I nie, ze względu na znikomą liczbę naczyń zbliżonych do typu C (Ryc. 5), formalnie jednak reprezentujących okazy przejściowe (typu B/C). Są to popielnice z Kielna — 119, gr. VIII, Starych Pola-szek — 283, gr. 22, Sośnicy — 279, gr. 6 oraz Do-bieszewka — 54.

Naczynia zaliczane do typów B/C i C znane są z ok. 45 stanowisk, przeważnie z Pomorza Wschód- i niego, gdzie występują głównie na zach. i płd--zach. skraju zwartego zasięgu występowania kolczyków na tym terenie. Kilka egzemplarzy pochodzi z obszaru województwa bydgoskiego (Gościeradz — 98, Dobieszewko — 54, Minikowo —

186), pilskiego (Witrogoszcz — 327, Białośliwie —

6), kaliskiego (Pogorzelica — 229, Sośnica — 279),

Dominującym typem ozdób, związanym z omawianą grupą popielnic, są kolczyki składające się wyłącznie z kółek brązowych lub żelaznych, przy czym ilość ozdób wykonanych z obu metali w

202