DSCN2026 (2)

ze wychowanie przedszkolne może przyczynić się do podniesienia p<>. ziomu kształcenia dzieci pochodzących / różnych warstw społecznych i może wpłynąć na zw iększenie równości w dostępie do różnego typu szkół. Z badań prowadzonych w USA wynika, że nie udało sic potw ierdzić, zw łaszcza w badaniach z lat sześćdziesiątych, założenia, że istnieje pozyty w ny związek między wychowaniem przedszkolnym a wzrostem ilorazu inteligencji i osiągnięciami szkolnymi (poza osiągnięciami krótkotrwałymi). Z biegiem lat uzyskiwano coraz więcej danych z badań w skazujących na pozytywną korelację między uczęszczaniem dziecka do przedszkola a jego długotrwałymi osiągnięciami w nauce i funkcjonowaniem społecznym, zwłaszcza dzieci upośledzonych. Mniejszą liczbę takich dzieci kierowano do klas specjalnych, mniej też powtarzało klasy i bardziej im zależało na uzyskiwaniu dobrych wyników nauki niż dzieciom grup kontrolnych. Więcej z nich kończyło też szkołę średnią i uzyski w ałopracę (Lazar 1982). Podobne wyniki uzyskiwano w badaniu młodzieży dziewiętnastoletniej, która uczęszczała w dzieciństwie do przedszkola (Cienieni 1984).

Niektóre badania prowadzone w krajach rozwijających się. a zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej, doprowadziły do potwierdzenia wniosków z badań prowadzonych w USA, przy czym zauważono, że I >kutecznosć wychowania przedszkolnego na długą metę wygasa (w wieku osiemnastu lat), gdy dziecko na swojej drodze życiowej nie znajduje możliwości dalszej nauki w szkole podstawowej i średniej (Woodhead 1985).

2.2. Szkoła podstawowa i średnia

W ostatnim ćwierćwieczu przeprowadzono tysiące badan porównawczych dotyczących szkoły podstawowej i średniej. Były to zarówno badania terenowe, jak i międzynarodowe. Miały różny zakres badaniom poddawano albo poszczególne jednostki (uczniowie, nauczyciele), albo nawet duże populacje w różnych regionach świata (kraje rozwinięte, kraje rozwijające się). Badano różne aspekty działania systemu oświaty: administrację szkolną, finansowanie oświaty, selekcję. kształcenie i doskonalenie nauczycieli, treści programów na-

uczania, metody i środki nauczania, dyscyplinę w klasie (w tym kary cielesne) itp.

W badaniach terenowych o dużym zasięgu najczęściej starano się ujawniać, w jaki sposób systemy oświatowe w różnych krajach, typy szkól, programów, pochodzenie społeczne wpływają na osiągnięcia szkolne uczniów w całym kraju. Badania takie były zwykle prowadzone na zlecenie rządów czy te/ stowarzyszeń przez instytuty badawcze zarówno prywatne, jak i publiczne oraz przez fundacje. Na przykład Coleman (1982) podał interesujący przykład badań osiągnięć szkolnych, w których wzięło udział prawic sześćdziesiąt tysięcy uczniów ze szkół państwowych i prywatnych. Stosowano w nich testy osiągnięć szkolnych (czytanie, matematyka, słownictwo) oraz kwestionariusze ankiety wypełnianej przez nauczycieli i uczniów w ponad tysiącu szkół wybranych losowo.

W prowadzonych w różnych krajach tzw. ograniczonych badaniach terenowych analizowano różnorodne aspekty pracy szkoły. Na przykład Baba i Fraser (1983. s. 465-483) badali postawy uczniów szkoły podstawowej na Fidżi wobec programu nauczania przedmiotów z zakresu nauk społecznych. Chcieli ustalić czy program spotyka się z zainteresowaniem uczniów, czy łatw o go opanow ać itp. Postawy okazały się różne, były zależne od pochodzenia etnicznego uczniów, od oddalenia od szkoły oraz od przygotowania nauczycieli. Z kolei, w badaniach Schiefelbeina i Farrclla (1982) przeprowadzonych w Chile wśród uczniów szkoły średniej potw ierdzono. że takie czynniki, jak: dostępność podręczników do nauki, wysokie kwalifikacje nauczycieli i dobre osiągnięcia uczniów w szkole podstawowej okazały się bardziej miarodajnymi wskaźnikami osiągnięć szkolnych uczniów w- szkole średniej i ich przyszłej kariery zawodowej niż pochodzenie społeczne.

Przeprowadzono rów nież wiele porównawczych badan międzynarodowych (w których przedmiotem były przynajmniej dwa kraje), zwykle podejmowanych przez pojedynczych badaczy, zespoły badawcze instytutów czy tez przez organizacje międzynarodowe. Koncentrowano się w nich przeważnie na ujawnianiu podobieństw i różnic między' zjaw iskami oświatowymi w badanych krajach. Przytoczymy obecnie kilka przykładów tych badań.

81