DSCN3741

Okres przejścia keratynocytu z warstwy podstawnej do rogowej („ turnover limę j został wyliczony na podstawie badań autoradiograficznych i wynosi 26-28 dni, przy czym połowa tego okresu przypada na warstwę Malpigh iego, a połowa na warstwę rogową. Oznaczanie trwania tego okresu ma duże znaczenie w niektórych chorobach skóry, głównie cechujących się wzmożoną proliferacją naskórka, np. w łuszczycy.

Różnicowanie keratynocytów jest złożonym procesem, czego przykładem może być występowanie w naskórku różnych typów cytokeratyn, będących w istocie filamentami pośrednimi. Zastosowanie przeciwciał monoklonalnych przeciwko cytokeratynom pozwoliło na wykazanie ich roli w wytwarzaniu keratyny, będącej głównym produktem zróżnicowanego terminalnie keratynocytu. W normalnym naskórku występują głównie cytokeratyny oznaczone numerami 1,5, 10, 11, 14 i 15. Cytokeratyny I i 10, występujące w warstwach suprabazalnych naskórka, oraz cytokeratyna 5, występująca wyłącznie w warstwie podstawnej, są markerami prawidłowego różnicowania się keratynocytów. Ekspresja cytokeratyn zmienia się znacznie w nowotworach łagodnych i złośliwych wywodzących się z naskórka, co zostało wykorzystane w diagnostyce onkologicznej. Jednym z najważniejszych czynników kontrolujących proces proliferacji i różnicowania keratynocytów jest TGF-beta (transfor-ming growth factor-beta), który produkowany jest przez komórki naskórka.

W wyniku różnicowania się keratynocytów dochodzi do wykształcenia komórek zawierających keratynę, której główną masę stanowią cytokeratyny oraz białka wiążąceJilamenty pośrednie (np. filagryna). Filagryna oraz dwa inne białka: inwolukryna i lorikryna są markerami terminalnie zróżnicowanych keratynocytów (kcmeocytów).

Prekursorem filagryny jest profilagryna, występująca w ziarnistości* /?, komórek warstwy ziarnistej naskórka. Profilagryna ulega proteolizie do filagry.. a reakcja ta zachodzi podczas przejścia keratynocytu do warstwy rogowej. Wyr, / /zona filagryna agreguje filamenty cytokeratynowe i stąd wywodzi się jej nazwa (z ang. filament aggregating protein). W przeciwieństwie do filagryny i cyrokeratyn, tworzących rdzeń keratynocytu, inwolukryna jest prekursorem nierozpio/zzalnych białek, stanowiących wewnętrzną,kopertę” keratynocytu warstwy rogowej. W wielu stanach przebiegających z nieprawidłowym różnicowaniem inwolukryna występuje w niższych warstwach naskórka. Głównym składnikiem .koperty” keratynocytu jest nowo odkryte białko - lorikryna (loricrin) - zawierające 77% glicyny i seryny. Rola lorikryny nie jest jeszcze znana, lecz białko to jest ostatnią substancją syntetyzowaną przez keratynocyt w procesie różnicowania.

Istotnym czynnikiem regulującym homeostazę komórkową w naskórku jest zjawisko apoplozy (apoptosis), czyli zaprogramowanej śmierci komórki. W warunkach prawidłowych można porównać apoptozę do procesu końcowego (terminalnego) różnicowania się keratynocytów.

SKÓRA JAKO ORGAN IMMUNOLOGICZNY

Komórki dendrytyczne naskórka. Głównymi komórkami dendrytycznymi w naskórku są komórki Langerhamsa, tj. makro fagi pochodzenia szpikowego prezentujące antygeny limfocytom T i niezbędne do ich aktywacji, a więc odgrywające

podstawową, rolę w mechanizmie nadwrażliwości późnej. Mają one receptory dla fragmentu Fc gamma i frakcji dopełniacza C3 oraz zawierają duże ilości antygenów klasy II, tj. HLA-DR, oraz antygen T 6.

Komórki Langerhansa, keratynocyty i wykazujące epidennotropizm imimino-kompetentne limfocyty T stanowią główne elementy tkanki limfatycznej związanej ze skórą (ang. skin associated lymphoid tissue - SALT), której najistotniejsza frinkcja polega na zapewnieniu immunologicznego nadzoru.

Zapoczątkowanie reakcji immunologicznej typu komórkowego polega na prezentacji antygenu przez komórkę dodatkową odpowiedzi immunologicznej (np. komórkę Langerhansa) immunokompetentnym limfocytom T. Zjawisko prezentacji antygenu wiąże się ze ścisłą kooperacją komórki prezentującej z limfocytem T. Oba rodzaje komórek kooperują w odpowiedzi immunologicznej tylko wówczas, gdy limfocyt T pomocniczy posiada receptor dla antygenu zlokalizowanego na powierzchni komórki prezentującej oraz gdy jednocześnie obie te komórki mają antygeny II klasy układu zgodności tkankowej, tzn. antygeny HLA-DR.

Prezentacja antygenów może następować w samym naskórku lub w regionalnym węźle chłonnym. W tym drugim przypadku komórki Langerhansa wraz ze związanym antygenem ulegają uprzednio przemieszczeniu do regionalnego węzła chłonnego drogą naczyń chłonnych (limfatycznych) skóry właściwej.

Następstwem kooperacji jest pobudzenie zarówno limfocytu T, jak i komórki Langerhansa, która wytwarza interleukinę 1 (1L-1). IL-l stymuluje inną subpopu-lację limfocytów T pomocniczych, które dostarczają kolejnego bodźca - interleu-kiny 2 (1L-2), niezbędnego do proliferacji limfocytów T i różnicowania się komórek efektorowych, np. limfocytów cytotoksycznych. Te ostatnie odgrywają dużą rolę w rozmaitych stanach zapalnych występujących w skórze, towarzyszących niektórym reakcjom polekowym, zakażeniom wirusowym itd.

Niektóre czynniki, jak np. promienie nadfioletowe i rentgenowskie, znacznie zmniejszają liczbę i aktywność komórek Langerhansa, co może.prowadzić do zaburzenia mechanizmów nadzoru immunologicznego i w konsekwencji sprzyja rozwojowi różnyc(nowotworó\fr skóry.

Udział keratynocytów w reakcjach immunologicznych w skórze zależy przede wszystkim od zdolności tych komórek do produkcji wielu cytokin, mających właściwości immunoregulacyjne. Zalicza się do nich: IL-l, IL-3, IL-6, IL-8 oraz TNF (tumor necrosis factor). Ponadto pobudzone keratynocyty produkują interferon alfa i beta oraz czynniki wzrostowe TGF-alfa i beta, FGF {fibroblast growth factor) oraz PDGF {platelet derived growth factor). Niektóre cytokiny (IL-l, TNF-a IFN-y) mają zdolność pobudzania keratynocytów do produkcji tzw. wtórnych cytokin (chemokin), np.: IL-8, MCP-1 (macrophage chemoattraction protein-1), IP-10 (interferon-inducible protein), które przyciągają do miejsca reakcji zapalnych różne komórki, w tym granulocyty, limfocyty i monocyty.

Należy zaznaczyć, że w pewnych chorobach, np. lupus erythematosus, lichen planus, psoriasis, contact dermatitis, dochodzi do ekspresji antygenów HLA-DR na powierzchni keratynocytów, które wykazują wówczas zdolność prezentacji antygenów limfocytom T. Interakcje komórek zapalnych z keratynocytami w przebiegu różnych stanów patologicznych ułatwiane są dzięki ekspresji w naskórku cząstek adhezyjnych, np. ICAM-1 (intercellular adhesion molecule-J), LFA-3 (łym-phocyte function-associated antigen-3), BB7, reagujących z odpowiednimi Ugandami: LFA-1, CD2, CD28 na powierzchni naciekających komórek.

19