DSCF6498

182 Zofia Chyra-Rolicz

Pomimo budującego przykładu kooperatystek angielskich, przyczynią 1 jących się do umasowienia ruchu spółdzielczego, w kierownictwie „$p₀. I łem” istniały jeszcze na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych I wątpliwości co do zakresu działalności spółdzielczej kobiet „Obawiano się 1 — wspominała Janina Święcicka — by z Ligi Kooperatystek nie zrodził się wielki ruch społeczny, który zainteresowałby się problemami realizo- 1 wania w praktyce zasady pełnego równouprawnienia kobiet, zasady 1 prawdziwej demokracji i prowadzenia politycznej walki. Związek „Spo- 1 łem”, wyznając zasadę neutralności politycznej, obawiał się, by kobiety jej 1 nie złamały, tym bardziej źe niektóre działaczki zarządu miały lewicowe I poglądy polityczne”^,6.

O ostatecznej zmianie nastawienia kierownictwa „Społem” do śmiałych I planów kooperatystek zadecydowały jednak względy praktyczne. W latach I zaostrzającego się kryzysu gospodarczego konieczność jak najszerszego I oparcia ruchu spółdzielczości spożywców w masach członkowskich na- 1 kazywała korzystać ze współpracy spółdzielczej organizacji kobiecej. Zwią- I zek „Społem” dopomógł więc w utworzeniu ogólnokrajowej Ligi Koopera- I tystek w Polsce, jednoczącej rozproszone dotąd inicjatywy kobiece.

Sprawy zwiększenia udziału kobiet w szeregach spółdzielców i zwięk- I szenia ich udziału w organach zarządzających znalazły odbicie w dysktiSfl I Ul Konferencji Przewodniczących Rad Okręgowych „Społem” w dniu 24 I marca 1935 r. Janina Święcicka apelowała: „Tworzy się obecnie Ligę I Kooperatystek w Polsce. Trzeba kobietom rzetelnie tę pracę ułatwić, Pomoc musi być moralna i finansowa. Trzeba jak najszybciej wyszkolić I pewien zastęp kobiet, które całą akcję poprowadzą”^{1 2}. Delegatka z Łodzi, | Irena Pieczyńska, stwierdzała: „Jeden z przedmówców powiedział, że I kobiety są nieśmiałe. Ja bym tak nie powiedziała, gdyż kobiety po prostu częstokroć nie mają możliwości zabierania głosu, bo gdzie się to ma I dziać? Czy kobiety mają wstęp do rad nadzorczych spółdzielni, do rad I okręgowych?”³ Delegat z Chełmna, Chadaj, podniósł istotną kwestię: „Kobiety powinny domagać się udziału we władzach spółdzielni na I zgromadzeniach walnych. Wysunąłbym tutaj sprawę udziału nie jedno* osobowego, ale rodzinnego. Wtedy i kobieta i mężczyzna mogliby mieć głos na walnych zgromadzeniach”⁴. Śliwiński z Częstochowy radził

w pracy spółdzielczej zwrócić większą uwagę na koła gospodyń wiejskich⁵. Delegat z Włocławka, Siejczyński, zalecał, aby zachęcić do współpracy szerokie kręgi nauczycielstwa szkół różnych szczebli i typów⁶.

Kooperatystki i Związek „Społem” z dużą rozwagą podchodzili do utworzenia centralnej organizacji. Wprawdzie zalążki kół kooperatystek istniały już przy kilku rozmaitych spółdzielniach na terenie całego kraju, lecz z powodu utrudnień formalnoprawnych i bez pomocy z zewnątrz nie mogły się one należycie rozwinąć. Konieczne stawało się więc stworzenie jednolitej organizacji ogólnopolskiej zrzeszającej autonomiczne koła. Zanim to nastąpiło, inicjatorki Ligi Kooperystek rozesłały ankietę na temat celowości utworzenia takiej organizacji i latem 1935 r. zorganizowały w Drohobyczu kurs przygotowawczy do działalności spółdzielczej⁷.

Zjazd założycielski Ligi Kooperatystek w Polsce (LKwP) odbył się 24 listopada 1935 w Warszawie, w sali Towarzystwa Kooperatystów przy ul. Wareckiej lla⁸. Zgromadził 123 delegatki kół kooperatystek i sekcji kobiecych przy spółdzielniach z całego kraju. Wśród gości byli przedstawiciele administracji państwowej, Związku „Społem”, Związku Spółdzielni Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych, Banku „Społem” oraz Towarzystwa Popierania Kooperacji Pracy.

Referat programowy przedstawiła Maria Orsetti, podnosząc w nim zasadniczą kwestię równouprawnienia kobiet we wszystkich dziedzinach życia, a więc i w organizacjach spółdzielczych. Wskazała na olbrzymie, wciąż nie wyzyskane możliwości, jakie ruchowi spółdzielczemu mogłoby dać uświadomienie społeczne kobiety i wezwała do szybkiego stworzenia oddziałów Ligi w całym kraju i w różnych dziedzinach spółdzielczości — spożywców, rolniczo-handlowej, mieszkaniowej i wytwórczej⁹.

Na zjeździe wybrano tymczasową Radę LKwP, w skład której weszły Helena Augsburgowa ■# przewodnicząca Koła Kooperatystek PPS w Katowicach, Zofia Bednarczykowa — przedstawicielka Centralnej Organizacja Kół Gospodyń Wiejskich, Cecylia Bieńkowska — przewodnicząca Koła Kooperatystek w Lidzie, Jadwiga Golińska — przewodnicząca Koła Kooperatystek w Nowym Sączu, Olena Hauboldowa — nauczycielka

1

^Ui Działalność spółdzielcza kobiet..., s. 32.

2

   „Społem” 1935, nr J1/12, s. 39.

3

   Tamże.

4

^,v Tamże.

5

® Tamże.

6

³¹ Tamże.

7

³³    Działalność spółdzielcza kobiet..., s. 23-25; „Społem” 1935, nr 19, s. 22.

8

Działalność spółdzielcza kobiet..., s. 25-26; J. Dominko, Liga Kooperatystek w Pol-m„Społem” 1935, nr 19, s. 21-23; Zjazd Założycielski Ligi Kooperatystek w Polsce, tamże, nr 22, s. 19-25; „Spólnota Pracy”, 1 grudnia 1935, nr 23, s 12.

9

³⁴    „Społem” 1935, nr 22, s. 22-25.