DSCN5882 (2)

58    ł tyitanmy niwy o postępowaniu w sprawach nidctaich

obserwacji w rodzinnym ośrodku diagnostyczno-konsultacyjnym, zarządy się umieszczenie nieletniego w takim ośrodku na czas określony, nie przefaa. czający 14 dni. Pierwszy tego typu ośrodek powstał w 1967 r. w wya£_ft przekształcenia schroniska dla nieletnich w Sopocie. Zadania ośrodka da. gnostyczno-konsuJiacyjnego reguluje zarządzenie Ministra Sprawiedliwo^ z 26 kwietnia 1983 r. w sprawie organizacji i zakresu działania rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych (Dz. Urz. M. Spraw, nr 26, 127). Do zadań tych należy:

—    przeprowadzanie specjalistycznych badań oraz wydawanie na ich poś stawie opinii o nieletnich i małoletnich, o ich rodzinach i opiekunach,

..... prowadzenie poradnictwa rodzinnego oraz sprawowanie opieki specjalistycznej nad nieletnimi i małoletnimi;

—    udzielanie pomocy specjalistycznej zakładom poprawczym i schroniskom dla nieletnich, zwłaszcza w zakresie opieki psychopedagogicznej nad wychowankami;

— współpraca z instytucjami i organizacjami społecznymi zajmującymi a; problematyką rodziny oraz zapobiegania demoralizacji dzieci i młodziej, -a przede wszystkim — z poradniami i kuratorami zawodowymi.

W opiniach dotyczących nieletnich określa się przyczyny i stopień demoralizacji oraz przedstawia się propozycje zastosowania właściwego środka wychowawczego lub poprawczego. Paragraf 4.2 zarządzenia stanowi, że jeżdi zachodzi potrzeba umieszczenia nieletniego w zakładzie wychowawczym hik^: poprawczym, w opinii określa się rodzaj zakładu oraz kierunek szkolenia zawodowego. Opania ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego lub placówki specjalistycznej stanowi środek dowodowy w sprawie i podlega ocenie sąda (por. tabdę 7\

Tabela 7

Ośrodki diagnostyczno b n—idlei jjat •

1 n _ i Liczba ^Rofc f ośrodków	i — ■ ........ Opinie dotyczące			Osoby badane
	tpnw nieletnich	spraw opiekuńczych	spraw rozwodowych
1993 [ 66	4225	5007	3840	39 624
199$ 66	4499	5319	4045	42 599

• DhM prtytoctonc m palamt Rocznika Sadystycznego GUwmegc Urzędu Statystycznego. Wtratw* ItN, i MB.

3. Gromadzenie dowodów i wysłuchiwanie nieletniego. W postępowaniu wyjaśniającym (zgodnie z art. 35 § I i 2 u.p.n.) zbiera się dane o osobie letniego, jego warunkach wychowawczych, zdrowotnych i bytowych oraz gis* ■wda się i utrwala dowody. Sędzia rodzinny wysłuchuje nieletniego, jtf*

rodziców łub opiekuna, w razie potrzeby — inne osoby oraz aarłyfaą, jejgi uzna za konieczne przeprowadzenie przeszukania i oględzin, a takfr* wykomuje inne czynności procesowe, mające na celu wszechstronne wyjaśnienie sprawy Może on zlecić wykonanie określonych czynności kuratorowi lub pohep, a w wyjątkowych wypadkach — policji w określonym zakresie (art. 37 § 2 u.p.n.). Policja lub inny upoważniony organ administracji państwowej zbiera i utrwala dowody czynów karalnych w wypadkach nie cierpiących zwłoki, co jest dość szerokim sformułowaniem. Wskazane byłoby uściślenie o jakie warunki chodzi, np. istnienie uzasadnionej obawy zniszczenia dowodu.

Jeśli czynności dowodowe podejmie i przeprowadzi policja lub organy administracji państwowej z własnej inicjatywy, sprawa musi być niezwłocznie przekazana sędziemu rodzinnemu na podstawie art. 37 § 3 u.p.n.

Jednym z istotnych działań, niezbędnych w opinii A. Strzembosza (1984) do podjęcia merytorycznej decyzji o losach nieletniego, jest osobiste wysłuchanie nieletniego. Nawet najlepsza fachowa opinia me może zastąpić bezpośredniego doświadczenia, które wynosi się z kontaktu „twarzą w twarz".

Artykuł 19 u.p.n. precyzuje warunki, którym powinno odpowiadać wysłuchanie nieletniego: zapewnienie mu pełnej swobody wypowiadania się. unikanie wielokrotnego wysłuchiwania nieletniego co do tych samych okoliczności lub okoliczności nie budzących wątpliwości. Wysłuchanie powinno odbywać się w warunkach zbliżonych do naturalnych, w razie potrzeby — w miejscu zamieszkania nieletniego.

W wyjątkowych wypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na dobro sprawy, może nastąpić przesłuchanie nieletniego przez policję lub organ administracji państwowej, poprzedzone wszakże wysłuchaniem przez sędziego rodzinnego. A. Strzembosz (1984, s. 96) wyraża pogląd, że w tej sytuacji ma zastosowanie art. 276 $ 1 k.p.k., według którego przesłuchanie takie jest możliwe tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki, a zwłaszcza wtedy, gdy mogłoby nastąpić zatarcie śladów i dowodów czynów.

Przesłuchanie nieletniego przez policję jest niekorzystne ze względów wychowawczych i procesowych, nie budzi wątpliwości także fakt, że świadomość przesłuchania przez organ zajmujący się ściganiem przestępstw wpływa na nieletniego negatywnie, a ponadto jego przesłuchanie w związku z podatnością na sugestię powinno być traktowane jako czynność niepowtarzalna, gdyż pełny walor poznawczy, a dzięki temu i dowodowy ma jedynie pierwsze przesłuchanie nieletniego (A. Tar ach a, 1988. a 124).

Przesłuchanie nieletniego odbywa się zgodnie z art. 39 u.p.n. w obecności rodziców tub opiekuna albo obrońcy. Dopuszcza się, w razie niemożliwości zapewnienia obecności tych osób, wezwanie nauczyciela lub przedstawiciela organizacji społecznej. Artykuł tai narzucił formalne ramy tej czynności, tzn. wymóg Obecności wymienionych osób, konieczność spisania protokołu.