DSCN6034 (2)

Rys. 8. Angers. Kościół Toussaint (ok. 1250) — plan. (Wig A. Mussata) Skala ok. 1:400

I

pisany Parlerowi (ryc. 13), nie zrealizowany projekt wielkiego baldachimu nagrobkowego, którego sklepienie stanowi jednorodna sieć²⁷; i w tym wypadku mamy do czynienia z architekturą w najmniejszej skali. Oba te rozwiązania Parlera nie były ani nowatorskie — ich oryginalność w zakrystii praskiej polega wyłącznie na wprowadzeniu nadwieszonego zwornika — ani imponujące skalą. Dopiero niedawno, dzięki badaniom V. Kotrby stało się możliwe zrekonstruowanie nie znanego dotąd dzieła Piotra Parlera, które można uznać za decydujące źródło inspiracji dla śląskich sklepień mistrza Klausa {ryc. 14) ²⁸. Jest nim sklepienie dawnej kaplicy dworskiej (kościoła Wszystkich Świętych) na hradczańskim zamku, wzniesione przez Parlera w latach od ok. 1370 do 1387, zniszczone pożarem w 1541 r. i przebudowane w latach 1578—1580. Zachowane pod obecnym sklepieniem renesansowym fragmenty umożliwiły Kotrbie rekonstrukcję pierwotnej sieci jednorodnej, rozpiętej nad znaczną przestrzenią nawy, o długości ponad dwudziestu metrów. To wyjątkowe w twórczości praskiego mistrza dzieło stanowi najbliższą analogię dla omówionych sklepień mistrza Klausa, zwłaszcza zaś — przez zaniechanie przęseł jarzmowych — dla sklepienia kościoła w Środzie Śląskiej. Można zatem stwierdzić, że dzieła praskiej strzechy Parlera miały dla legnickiego architekta znaczenie decydujące: inspirowały ogólną koncepcję kolebki z sieciowym układem żeber, a zarazem podsunęły konkretny przykład zastosowania sieci jednorodnej.

Ideę sklepienia sieciowego realizował Klaus w swych kolejnych dziełach stopniowo. Dopiero w Środzie Śląskiej urzeczywistnił ją w pełni nadając strefie przykrycia jednolitość i ciągłość nie tylko przez bieg linii żeber rysujących sieć, ale również poprzez konstrukcję spłyconej kolebki. W Legnicy wprowadził tylko pierwszy z tych elementów rozpinając sieć żeber na anachronicznej konstrukcji kopulastych przęseł, będących echem andegaweńskich sklepień domikalnych. Trudno przypuścić, aby konstrukcja ta była jego samodzielnym pomysłem, równie mało prawdopodobne wydaje się przypuszczenie, że poznał ją z autopsji w zachodniej Francji. Można by domyślać się źródła inspiracji w pierwszych sklepieniach gwiaździstych Śląska z trzeciej ćwierci XIV w. we wrocławskich kościołach Św. Krzyża i NP Marii, które — jak dowiodła D. Hanulanka — właśnie oryginalną kopulastą konstrukcją przęseł odróżniają się od wcześniejszych sklepień gwiaździstych Anglii i obszarów dawnego państwa krzyżackiego **. Więcej cech prawdopodobieństwa zdaje się zawierać domysł o wzorowaniu się Klausa na sklepieniach kościoła Św. Prokopa w Trebić, zbudowanego w połowie XIII w. i decydująco inspirowanego przez architekturę francuską; w tym wypadku analogia obejmuje zarówno domikałną konstrukcję, jak

³⁷ Otto K 1 e t z 1, Planfragmente aus der deu-tachen DombauhUtte von Rrag, Veróffentlichumgen des Archivs der Stadt Stuttgart, H. 5, 1939, s. 50—60

goticke 1350—1420. Praha 1970, D. Hanulanka, o.c., s.

[w:] Ceskś umtni
62—63, 83, il. 4.
•70.
U	ma AKf fi

li B