DSCN6031 (2)

■JF1

■STT '    ' i

Ryc. 6. ,'Kraków. Preeibiteriuim 'kościoła dominikanów (ok. 11250— —1408) — plam. (Wig Z. Hendla) Skala ok. £L : 400

prezbiterium katedry praskiej) lub biegnących od inspiracji angielskich ^IS, to sieć jednorodna, obok siebie zygzakiem (typ wieży Mostowej w , sporadycznie i na mniejszą skalę konstruowany Pradze). Ich rozpowszechnienie datuje się słusz- również przez tego architekta, ma swoje liczne nie na lata po 1440, zwłaszcza na koniec XV w. precedensy nie tylko w Anglii, ale i we Francji Polskie trzy przykłady, stanowiące odstępstwo oraz w Czeohach w XIII i XIV w. od tak sformułowanej zasady, były do niedaw- Wyjaśnienie genezy .typu reprezentowanego na albo nie znane zainteresowanym badaczom przez trzy interesujące nas przykłady polskie sklepień późnogotyckieh, albo intuicyjnie da- wypada zatem zacząć od prześledzenia począt-towane o wiek później. Trwanie takich opinii ków tej odmiany sklepień w Europie, tłumaczy ogólnie panujące przekonanie o wpro- Niedawna polemika N. Pevsnera z tezami wadzeniu sklepień sieciowych na kontynencie K. H. Clasena zwróciła uwagę na interesujący europejskim przez Piotra Parlera; brak zasto- nas problem, nie rozwiązała go jednak, rozwa-sowań na szerszą skalę sieci jednorodnej w krę- żała bowiem wyłącznie stosunek Anglii do środ-gu dzieł tego architekta i jego uczniów skłaniał kowej Europy, z pominięciem Francji^u. Star-do przypuszczenia, iż są one wtórne wobec sieci sźe i nowsze publikacje francuskie natomiast parł ero wskich i pochodzą od następnych gene- wskazując na interesujące precedensy sklepień racji architektów. Ta teza wymaga^ rewizji w sieciowych z terenu zachodniej Francji pie wią-dwu punktach:    żą ich z szerszym tłem porównawczym¹⁵. Rola

1 — omówione wyżej przykłady świadczą, architektury angielskiej w odkryciu i wypró-że sklepienia o jednorodnej sieci żeber zaczęto bowaniu przestrzenno-konstrukcyjnych i deko-stosować w Europie środkowej niemal równo- racyjnych możliwości sklepień sieciowych, w cześnie ze sklepieniami sieciowymi dwu kia- tym także sieci jednorodnej, jest od dawna do-sycznych, parlerowskich odmian („katedralnej” brze znana; ostatnio przypomniały ją rozprawy i „staromostowej”), inne zaś przykłady, które H. Bocka ¹⁶. Jako najstarszy na terenie Anglii przypomnę, pozwalają nawet stwierdzić, iż w przykład sklepienia o jednorodnej sieci żeber Europie środkowej wyjątkowo, a we Francji wymienia się zgodnie kaplicę południowo-za-powszechniej sklepienia sieciowe jednorodne chodnią katedry w Lincoln, powstałą w całości występowały już w XIII w.; i    ok. 1250 r. Wskazując na bliskie podobieństwo

2 — o ile sieć sklepienna zastosowana w tego sklepienia ze sklepieniem zachodniego prezbiterium katedry praskiej wydaje się być przęsła zakrystii w katedrze praskiej — wyko-oryginalnym dziełem Parlera, zależnym tylko nanym przez Parlera ok. 1360 r. — badacze

¹³ Istotne znaczenie architektury pd.-zach. Anglii dla powstania sieciowych sklepień Piotra Parlera w katedrze praskiej udowodnili ostatnio N. Pevsner, <vc., i H. Bock. Der Beginn spdtgotischer Architektur tn \Ptclq.~ ojc.

^M K. H. C1 a a e n. Deutsche Gewolbe... ouc.; N. P e v s n e r. ac.

^UJ. Berthelć, Uarchitecture Plantagenit. (w:] Congrśs Archśologique de France. 1903, s. 234—275;

Robert De Lasteyrie, Uarchitecture religieuse en France d l’epoque gotięue. it, BI, Paris 4927, s. 82—07; Andre Mussat, Uarchitecture gotiąue dana 1 'Ouest de la France aux douzieme et treiziime siecles. Paris 1963, s. 223 nn.; Marie-Madęleine Gauthier. Le gout Plantagenet. Iw:] Stu und Oberlieferung in der Kunst des Abendlandes. Akten des 21. Internationalen Kongresses fur Kunstgeschichte in Bonn 1964. Berlin 1967. t 1, S- 155—162.

¹⁶ Por. przypis 1.

8