DSCN6033 (2)

Ryc. 7. Kraków. Kciśdół dorninikapów — fragment sklepień prezaji^arióim. Fot. S. Arczyósfci

gers ²¹, skonstruowana w tym czasie, była już — wbrew twierdzeniu Hoeltjego t-—; rozpięta najprawdopodobniej na kolebce.²².

Wzór sklepień tego kościoła powtarzała „szkoła andegaweńska” w drugiej poł. XIII w. dość często, co prawda głównie nad niniejszymi przestrzeniami, na przykład w prezbiterium kościoła w Saint-Germain-sur-Vienne i w kaplicy opactwa w La Boissiere (ryc. 11, 12)²³. Mimo tak wczesnego przyjęcia sklepień sieciowych przez architekturę andegaweńską byłoby przedwczesne wysnuwanie hipotezy o ich decydującym znaczeniu dla kształtowania się sklepień tego I typu w Anglii. Materiał zabytkowy obu krajów nie został jeszcze w pełni rozpatrzony pod tym kątem i choć obejmuje on dziesiątki budowli stanowi przecież reprezentację fragmentaryczną i przypadkową stanu pierwotnego. Samodzielne i oryginalne tendencje do wzbogacenia układów żeber występują w Anglii już od ok. 1220 r. i przyjmując nawet, iż sklepienia kościoła Tous-saint w Angers miały już wszystkie cechy konstrukcji kolebkowej nie można wykluczyć, że najstarsze kolebki sieciowych sklepień angielskich, jakkolwiek zachowane w zabytkach pochodzących dopiero z końca XIII w.²⁴, wykształciły się na wyspie niezależnie od kontynentu, w wyniku miejscowych, blisko stuletnich doświadczeń konsekwentnie do takich rozwiązań wiodących. Za możliwością niezależnego od siebie powstania francuskich i angielskich sklepień

4 sieciowych zdaje się również przemawiać znany z innych terenów fakt równoległego stosowania' Jeszcze w XIV w., z jednej strony sieci żebro, wej na kopulastych sklepieniach przęseł typu francuskiego, z drugiej — sklepień kolebkowo, -sieciowych, bliskich wzorom angielskim, a zupełnie zaniechanych we Francji. Przykładem pierwszej konstrukcji są sklepienia kościoła SŚ Piotra i Pawła w Legnicy, drugą reprezentują sklepienia kościołów średzkiego i dominikańskiego w Krakowie. Przy zastosowaniu takiego samego rysunku sieci-pierwsze z tych sklepień zachowuje tradycyjne, pochodne od architektury andegaweńskiej rozbicie nakrycia skle-piennego na kopulaste jednostki przęsłoWe, pozostałe dwa tworzą już sieci żebrowe na jednolitej kolebce, typowej także dla realizacji Par-lera.

Omówione dotąd przykłady odnosiły się wyłącznie do sklepień sieciowych rozpiętych nad wieloprzęsłowymi przestrzeniami, konstrukcyjny i przestrzenno-plastyczny sens tych form jest

_| bowiem nieodłącznie związany z charakterys- |

tycznym dla późnego gotyku rozumieniem wzajemnego stosunku przęseł, ze zniesieniem ich przestrzennej odrębności. Wspomniana dyskusja nad genezą sklepień sieciowych, przywiązując szczególną wagę do przykrycia zachodniej części zakrystii w katedrze praskiej ²³ wciągnęła jednak w zakres rozważań także sklepienia raniej-| szych pomieszczeń, takich jak dwuprzęsłowa kaplica w Lincoln. Również tego rodzaju małe sklepienia sieciowe pojawiają się wcześnie we Francji, a wzorcowym ich przykładem jest sklepienie skrzyżowania transeptu w kościele Notre-Dame w Treves (płn. Francja), wykonane w latach 1242—1253    Występuje ono także współ

cześnie (ok. 1250 r.) nad transeptem Liebfrauen-kirche w Trewirze, a od XIV w. stosowane jest nieraz do zasklepiania pomieszczeń wieżowych, także w polskich kościołach, np. Św. Jakuba ^ w Szczecinie i ewangelickim w Trzebnicy.

Zbudowane w zakrystii katedry praskiej sklepienie o jednorodnej sieci żeber było dla młodego Parlera epizodem, rodzajem wprawki technicznej na drodze do bardziej złożonych sklepień chóru katedry. Podobne znaczenie miał zapewne odkryty przez O. Kletzla i przy-

²¹ R. Planchenault, Communication sur les voutes de Toussaint d’Angers. „Bulletin de la SocUti NationaJe des Antiąuaires de France’*. 19*3, &. 09—79; Mussat. o,c., s. 357—300.

⁸ Kościół ten jtft dziś ruiną, toteż ważnej kwestii knag tir ukoji jego sklepień — zburzonych w 1815 r. — nie modna rozstrzygnąć w sposób nie dopuszczający wątpliwości. Pochodzący z XVIII w. rysunek wnętrza koścścfta (U. ®) zdaje sdę jednak świadczyć, ii sklepienia tworzyły pierwotnie kolebkę z jednorodni) siecią żeber.

⁵⁰ A. Mussat, O.C., s. 857—359.

*    H. Bock, Der Decorated Style.,., O.C., s. 80.

*    K. H. Cła sen. Deutsche Gtrwólbe... o.e., s. 87; N. P«vaner, O.C., s. 335; O. Febr, o.e. s. 86—89; V. Kotrba, ac., s. 259—300.

*    B. De Lssteyri e, ar., t. I, s. 84—35,    56.