DSCN6020 (2)

Ryc. 36. Wrocław. Kościół św. Macieja — fragment wnętrza z profilami malowanymi czerwoną farbą na potoiale. Stan z 1962 r.

ny zachodniej nawy południowej zachowały ślady polichromii czerwcncceglastą farbą z białymi spoinami⁴⁴. Prawdopodobnie w ten sposób opracowane były powierzchnie wszystkich ścian, później dopiero (w XV w.) pokryte cienkimi tynkami z czerwono-białymi, geometrycznymi .malowidłami (romby, kraty itp.). Również klasztorny kościół św. Jakuba (1309—1350) ma ceglane lico ścian wnętrza, pomalowane czerwoną farbą z białymi spoinami. Służki pomalowane są całkowicie na czerwono, bez spoin, natomiast żebra otrzymały co trzecią spoinę białą. Późniejsze, prawdopodobnie także z XV wieku, cienkie tynki pokryte są także malowidłami w kolorach czerwonym i białym. Pokryte cienkimi tynkami ściany wnętrza kościoła N.(P. Marii nie pozwalają na stwierdzenie ewentualnego istnienia .polichromii wątku ceglanego.

W Gdańsku polichromie architektoniczne wnętrz z omawianego okresu wyglądają nieco inaczej. We wnętrzu kościoła cysterskiego w Oliwie wątek ceglany nie wykazuje istnienia polichromii. Zawiera natomiast powszechnie na północy stosowaną glazurę w kolorze brązowo-żółtym. Na ścianach wewnętrznych amlbitu, na warstwie jasnokremcwej pobiały, miejscami przechodzącej w cienki tynk zachowała się m. in. część powierzchni pomalowanej na czerwono z białymi spoinami o obustronnie wy-

⁴⁴ Wg informacji uzyskanych od Prof. Torwi-r d a — w prezbiterium tego kościoła stwierdzono zachowane próbki doboru kolorów do omówionej polichromii. Na czerwonym malowanym wątku muru próbowano różnych kolorów spoin — obok białych: różowe, ciemnoszare, jasnoszare.

⁴⁶ Jakkolwiek znany jest fakt pomalowania na czerwono szczytu kościoła Mariackiego w Gdańsku. Podobnie korespondencja szafarza krzyżackiego do W. Mistrza mówi o alternatywach pomalowania wieży rytych krawędziach. Naśladuje to niewątpliwie wątek ceglany, jednak ze względu nia niedużą odkrywkę trudno jest określić jego rolę w kompozycji całości polichromii. Fragment ten pokryty późniejszym tynkiem i pobiałami, pochodzi niewątpliwie z XIII wieku. Także w architekturze gdańskiej XIV i XV w. nie udało się znaleźć podobnej do spotykanej na Śląsku polichromii wątku ceglanego⁴⁵. W szeregu wnętrz, jak kościół dominikański św. Mikołaja i(XIV w.), franciszkański św. Trójcy (XV w.), św. Katarzyny (XIV—XV w.), św. Piotra i Pawła (XV w.), Dworu Artusa (XV w.), istniał niewątpliwie ceglano-tynkowy wystrój polichromiczny. Charakterystyczne profile narożne ośmiobocznych filarów, krawędzi ościeży okiennych i przypór wewnętrznych oraz łęków międzynawowych i żeber sklepiennyeh pozostawały w naturalnym kolorze cegły, o gładszej niż zwykła i lepiej wypalonej, czerwonej powierzchni, ściany pokryte były przy tym pobiałą lub cienkimi tynkami. Wcześniejsze niejednokrotnie prezbiteria, np. w kościele św. Trójcy i kościele św. Józefa, 'pozostawały prawdopodobnie początkowo w fakturze ceglanej i dopiero po ukończeniu całości pokryto je pobiałą. Pod koniec XV i na początku XVI wieku, na ogół wszystkie profile i ściany pokrywano cienkimi tynkami łub pobiałami, które z kolei

Obronnej w Malborku na -czerwono, szaro lub pozostawienia jej w naturalnym kolorze cegły. M. Arszyń-ski, Zagadnienia kolorystyki fasad, referat wygłoszony w dniu 25 X. 1963 n>a Ogólnopolskim Zjeździe Stowarzyszenia Historyków Sztuki w Toruniu. Wiadomo toż o śladach polichromii wątku ceglanego czerwienią i białą siatką ispoin, w ganku obronnym średniego zamku w Malborku. W. Bornheim, o.c., s. 17.

226