DSCN6019

lica cegieł siatką nacięć, spotykanej

|**oracji

Ryć. 33. Brzeg. Kościół św. Mikołaja — fragment profilu lizeny i krawędzi ościeża z resztkami drugiej polichromii. Stan z 1963 r.

m augustianów (1363—1426) i kościoła fl^Ciała (1340—1405), oraz informacje o budowli sakralnych w Małopolsce zda-|^*Lk®«ywać, że sposoby polichromii archi-1^’nianej stwierdzone ma Śląsku, występują bard*⁰ nielicznych wypadkach. Oprócz

Kpjjciele św. Jakuba w Sandomlierzu, w kapi-I" _2U klasztoru dominikanów iw Krakowie ⁴¹

■    w klasztorze cystersów w Mogile, wczesne I Kidowie ceglane z XIII w. miały ściany z wąt-

I _ceglianego, przekładanego ciosami kamień-lufini, na podobieństwo niektórych kościołów 1 jDjibardzkich z XII i XIII w. Wymienić tu

■    można m. in. kościół franciszkanów w Zawi-' 1 goście z połowy XIII w. i kościół cystersów .

I a Mogile z XIII w. Tylko we wnętrzu kościoła I Mogile stwierdzono istnienie polichromii I prątku ceglanego, czerwoną i 'białą farbą⁴*.

■    Występuje ona na filarach i innych elementach

I    jrchitektonicanych, w szachownicy złożonej

II    pól polichromowanego wątku i ciosów o m-I turalnym kolorze wapiennego kamienia.

W ceglano-kamieimej architekturze XTV i XV wieku, wyzyskującej w elewacjach zew-Hnętrznych zestawienia kolorystyczne cegły ^:i Iszaro-białego kamienia wapiennego oraz ornamentów układanych z zendrówki (np. kościół Iśw. Katarzyny), wnętrza 'były traktowane ibar-I dziej powściągliwie pod względem kolorystycz-| nym. Zestawienie kamiennych ościeży okien, | filarów, gzymsów, lizen dtp. elementów wnętrza z wątkiem muru ceglanego (pozbawionego śladów polichromii), a nawet z murem z kamienia łamanego, nasuwa przypuszczenie, że wnętrza były wyprawiane. Ujednolicało to je kolorystycznie i fakturalnae, dając podłoże pod licznie występujące na tym terenie polichromie malarskie nieraz wykonywane .bezpośrednio po ukończeniu 'budowy np. w kościele P. Marii w Krakowie (1397 r.) ⁴⁸.

Nie stwierdzono więcej jakichkolwiek śladów polichromii wątku ceglanego. Wnętrza, zawierające ceglane żebra sklepień i wyraźne lizeny luib profile ceglane, jak np. krużganki klasztoru franciszkanów i dominikanów w Krakowie, zachowały je najprawdopodobniej w stanie naturalnym. Fakturalizm, jaki obserwuje się w restaurowanych w XIX—XX wieku gotyckich wnętrzach Krakowa, nie zawsze wydaje się być uzasadniony.

Na innym, sąsiadującym ze Śląskiem terenie, w Poznaniu, nieliczne zachowane częściowo wnętrza gotyckie, jak katedra (poł. XIV w.), kościół Bożego Ciała (XV w.), kościół św. Marcina: (pocz. XVI w.) nie wykazują śladów polichromii wątku ceglanego. Starannie wykonany wątek i płaskie, przecięte kielnią (od linii) spoiny ścian wnętrza katedry, niewątpliwie pozbawione były jakiejkolwiek polichromii, nie stanowi to. jednak dostatecznego dowodu (w świetle doświadczeń śląskich), że taka faktura pozostawała w ukończonym wnętrzu. W kościele N.P. Marii (1433—1444), we wnętrzu wykonano w wyniku konserwacji, cienką pobiałę ścian ceglanych i czerwone profile.

Wnętrze katedry w Gnieźnie (XIV w.) również pozbawione jest polichromii wątku ceglanego. Całość ścian pokryta była pbhiałą o kolorze jasnokremowym (jak świadczyły o tym zachowane resztki) i tak została zrekonstruowana po zniszczeniach wojennych. JByć może niektóre partie ścian pokrywała polichromia malarska, podobnie jak w innym gnieźnieńskim kościele św. Jana (około połowy XIV w.), w którym polichromia prezbiterium wykonania jest na bardzo cienkiej pofoiale, nie kryjącej nierówności wątku ceglanego.

Przykłady polichromii wątku ceglanego we wnętrzach gotyckich stwierdzono w Toruniu. W kościele parafialnym św. Jana (z XIII w. przebud. do końca XV w.) oprócz glazury, 'lico ceglane w prezbiterium, tęczy i ścia-

“Z. fi wiechowski, Wczesne budownictwo.., '• M nn.

*' M. Malanek, o.c., s. 55.

⁴* T. Dobrowolski, Sztuka Krakowa. Kraków 1950, s. 91.

225