DSCN6069 (Kopiowanie)

Kreda. Ostatni okres mezozoiku, nazywany tak od charakterystycznych osadów wapiennych (tzw. kreda pisząca), charakteryzował się początkowo zalewem (transgresją) morza. W morzach tych żyły olbrzymie ilości mikroskopijnej wielkości otwomicGlobigeryna, których panccrzyki. zbudowane w 95% z węglanu wapnia, utworzyły pokłady kredy piszącej. Inne olwomicc (rodzaje Orbitoides i Orbilolina) osiągnęły rekordową wielkość 5 cm i wymarły pod koniec kredy. Następowała szybka ewolucja amonitów i bclcntni tów. które również wyginęły z końcem tego okresu. Ten sam los spotkał większość gatunków mezozoicznych, przede wszystkim zaś gady. Jednakże u początku kredy gady kontynuują swój rozwój. Pojawiają się dwunożne iauanodony. roślinożerne gady dochodzące do 10 m długości. Roślinożerna jest również duża grupa tzw. dinozaurów kaczodziobych. posiadających miednice typu ptasiego, mocny, bezzębny, zrogowaciały, płaski dziób (stąd nazwa) i charakterystyczne dla tych gadów płelwowatc nogi. Wśród dinozaurów Saurischia roślinożerny, afrykański Brachiosaurus brancai nazywany bywa czasem gigantozaurcm, ponieważ osiągał 35 m długości. Największym drapieżnikiem był potężny ty ranozau r (Tyrannosaurus) o długości 15 m (ryc. 2-28). Poruszał się on na dwóch tylnych kończynach, unosząc głowę na wysokość 5 m. Ze względu na wielki ciężar nie był zbyt szybki, przeto żywił się głównie padliną lub mięsem innych powolnych gadów (np. brontozaurów). Znacznie szybciej od tyranozaura biegał - również dwunożny - groźny Ccratosaurus o długości 6-7,5 m.

j

W kredzie powstały węże, wywodzące się od jaszczurów. W morzach nadal polują plezjozaury i tylozaury, groźne nawet dla olbrzymich żółwi z rodzaju Arclielon (do 4 m długości), lecz obok nich pojawiają się stada pierwotnych, uzębionych ptaków. Są to: Hesperornis (ryc. 2-29) - bczskrzydly ptak nurkujący, długości 105 cm i doskonale latający, wielkości gołębia Ichlyornis. Ssaki nadal są drobne i nieliczne. Oprócz jajorodnych stekowców pojawiają się pierwsze torbacze i ssaki łożyskowe (owadożemc).

Ryc. 2-28. Tynnozaur atakujący dinozaury kaczodziobc Z rodzaju Trachodon (JD)

tyf 2-29. Ptaki z okresu kredy; bczskrzydly Hupttiirńią i mniejszy latający lchiyomh (JO)