DSCN6281 (Kopiowanie)

6.II.I. Dziedziczenie czynnika Rh

Inny układ grupowy krwi to tzw. układ czynnika Rh, nazywany tak dlatego, że jego obecność stwierdzono po raz pierwszy we krwi małp rezusów (łac.: Macaccus thezuś). W Polsce ok. 85% ludzi ma czynnik Rh+ (Rh dodatni), co oznacza, że na powierzchni ich erytrocytów obecny jest antygen Rh. pozostałe 15% ma krew Rh uicmna ( Rh-) - nie posiada antygenu Rh. Ujawnienie się czynnika Rh zależy od trzech różnych genów sprzężonych autosomowo i oznaczonych literami c, d i e. Gdy któryś z tych genów występuje w postaci dominującej (tzn. C, D albo E), pojawi się antygen Rh (czyli dany osobnik będzie Rh dodatni). Homozygoty reccsywne (ccddcc) są Rh-.

Ryc. 6-28. Konflikt serologiczny (opis w tekście): c - erytrocyty Rh+, k.i. - komórki immunologicznie kompetentne (sprawiają wytworzenie przeciwciał przeciwko erytrocytom Rh *-), pc - przeciwciała (ID).

Oznaczenie czynnika Rh może mieć ogromne znaczenie dla prawidłowego prowadzenia przez lekarza przebiegu ciąży. Jeżeli matka jest Rh-, zaś ojciec Rh+, to dziecko może w pewnych przypadkach odziedziczyć grupę krwi RhH-, a zatem na powierzchni krwinek dziecka pojawią się antygeny Rh. W zasadzie krew dziecka nic kontaktuje się bezpośrednio z krwią matki na tyle, aby krwinki obu organizmów mogły się mieszać. Organizm matki i płodu rozdzielony jest bariera łożyskowa, przez którą swobodnie dyfundująB różne cząsteczki, ale nic mogą przeniknąć duże elementy, np. krwinki. (A zatem błona oddzielająca krążenie matki od krążenia płodu ma charakter błony dializacyjnej.) Czasem zdarza się jednak, że przez uszkodzoną barierę łożyska krwinki dziecka przenikną do krążenia matczynego (ryc. 6-28).

Wówczas w organizmie matki wytwarzane są przeciwciała anty-Rh, które wędrują do łożyska, przenikają przez nie i wnikają do organizmu dziecka, mszcząc krwinki. Jest to tzw. konflikt serologiczny.

Dziecko może zginąć w łonie matki lub urodzić się z objawami tzw. erytroblastozy płodowej; polega ona na masowym rozpadzie krwinek. Takiego noworodka ratujemy, wykonując mu całkowitą wymianę krwi.

Znacznie częściej pierwsze dziecko Rh-dodatnie rodzone jest przez matkę Rh- ujemną normalne; wówczas podczas porodu następuje „uczulenie” organizmu matczynego na antygen Rh.

W czasie następnej ciąży z dzieckiem Rh+ wystąpiłby konflikt serologiczny. Współczesne metody zapobiegania konfliktowi wymagają, aby grupa krwi matki i dziecka znana była już w czasie pierwszej ciąży. W wypadku urodzenia dziecka Rh+ przez matkę Rh- tuż po porodzie wstrzykuje się matce przeciwciała anty-Rh; uniemożliwiają one produkowanie własnych przeciwciał anty-Rh przez organizm matki.

Inny układ grupowy krwi, dziedziczący się niezależnie od układu ABO i Rh to układ MN. Mamy tu do czynienia z parą różnych alleli — M i N, które powodują - odpowiednio - powstanie antygenów M (geny MM) albo N (geny NN) a u heterozygot MN nu powierzchni erytrocytów. Tu i inne mniej ważne - grupy krwi mają w sumie istotne znaczenie w diagnostyce sądowo-lckarskicj. Umożliwiają w pewnych wypadkach wykluczenie ojcostwa, w innych zaś - np. rozpoznanie, czy dana próbka krwi może pochodzić od danego osobnika.