DSCN6268 (Kopiowanie)

250

Biologia - npeiytorium tlla kandydatów na akademie medyrng

6.6. Prawa dziedziczenia

Próby odkrycia praw i sposobów dziedziczenia podejmowane były przez ludzi od najdawniejszych czasów; znaleźć je można nawet w Biblii, w Starym Testamencie. Jednakże na stale weszły do historii nauki dopiero doświadczenia Grzegorza Mendla (1822-1884). opala zakonu Augustianów w Brnie Morawskim. Mendel obiektem swych pierwszych badań uczynił groch, który jest rośliną samopylną i po kilku pokoleniach samozapylania daje jednolite, „genetycznie czyste" odmiany. Do krzyżowania użył odmiany różniące się parami przeciwstawnych cech (np. kwiaty czerwone bądź białe, nasiona żółte bądź zielone iłp.)oraz - co najważniejsze - prowadził drobiazgowe obliczenia wyników swych eksperymentów(analizę matematyczną). Prace swoje („Badania nad mieszańcami roślin", 1866 i „O niektórych mieszańcach Hieracium uzyskanych ze sztucznego zapłodnienia”, 1870) wydrukował w mało znanym czasopiśmie „Prace Towarzystwa Przyrodniczego" w Brnie Morawskim. Ponieważ w owym czasie niewiele wiedziano o komórkach i ich podziałach, prace Mendla nic wzbudziły za jego życia większego zainteresowania. Dopiero w 1900 roku trzej badacze; C. Conrens, E. Tschcnnak i II. de Vrics, prowadząc niezależnie od siebie badania nad dziedziczeniem cech, ponownie „odkryli” prawidłowości zaobserwowane wcześniej przez Mendla. Grzegorza Mendla uznano zatem za „ojca” genetyki jako odrębnej nauki, zaś jego następcy sformułowali wyciągnięte przezeń wnioski w postaci praw Mendla.

6.6.1. Pierwsze prawo Mendla

Ryc. 6-15 i tabela 6-11 ilustrują wyniki doświadczeń Mendla przeprowadzonych na grochu jadalnym (Pisum sathum). Pokolenie rodzicielskie oznacza się symbolem „P", pierwsze pokolenie mieszańców symbolem „F,”. Drugie pokolenie mieszańców otrzymane ze skrzyżowania osobników F. (bądź w przypadku niektórych roślin - samozapylenia osobników F₍) genetycy oznaczają symbolem F,. Kolejne dalsze pokolenia mieszańców oznacza się odpowiednio F,, F₄, F,... F_n.

Mendel stwierdził, że po skrzyżowaniu grochu o kwiatach białych z grochem o kwiatach czerwonych wszystkie powstałe osobniki potomne F, mają kwiaty czerwone. Po ponownym skrzyżowaniu dwóch czerwonych osobników pokolenia F, ich potomstwo różni się barwą kwiatów: 3/4 roślin ma płatki czerwone, zaś 1/4 - płatki białe.

Ryc. 6-15. Dziedziczenie barwy pkitków grochu (Pisum saiivum L t A - gen barwy czerwonej, a - gen barwy białej, P - pokolenie rodzicielskie. F, - pierwsze pokolenie mieszańców. F. - drogie pokolenie mieszańców (JD).

jśfaifltÓwOM

tfspoBcebar

pętały* przy sprodzajucecł

czv

1§

Genywysł

rozdzielę!

sposj

li lanych ga ab Do takich •soje nad bnn asngntytew żumbinacje ąpi, czarne hc

»t,powozatej

ł'przypadł muszli b^pasiastoś

Oa linie ‘**0 3:1-

Tabela 6-11. Segregacja różnych cech grochu w pokoleniu F, (wyniki badań Grzegorza Mendla (c. - cecha; dom. - dominująca; rcc. - reccsywna).

Badane cechy		Liczba w F,				Ogółem
		z c. dominującą liczba %		z c. recesywną liczba %
barwa kwiatów	(dom. czerwona, rec. biała)	705	75,89	224	24.11	929
kształt nasion	(dom. gładki, rcc. pomarszczony)	5 474	74.74	1 850	24.94	7 324
barwa liściem	(dom. żółta. rec. zielona)	6 022	75.06	2 001	24.94	8 023
kształt strąków	(dom. gładki, rcc. przewężony)	882	74.68	299	25.32	1 ISI
barwa strąków	(dom. zielona, rec. żółta)	428	73.79	132	26.21	580
położenie kwiatów (dom. boczne, rcc. szczytowe)		651	75,87	207	24,13	858
długość łodygi	(dom pnący. rec. krzaczasty)	787	73,96	277	26.04	1064
	Razem	14 949	74.90	3 010	25.10	19 959
	Stosunek liczbowy		3	|		-rrtii