DSCN6278 (Kopiowanie)

260 Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

6.11. Dziedziczenie grup krwi u człowieka

W poprzednim rozdziale, przy omawianiu genów letalnych, poznaliśmy przykład takiej determinacji barwy sierści u myszy, w której wystąpić mogły dwa spośród trzech alleli tego samego genu: gen a - kodujący równomierne zabarwienie włosa, jego allcl A, wywołujący powstanie włosów pasiastych oraz allcl A^v sprawia jący, że sierść staje się żółta (fakt powodowania śmierci homozygot jest w naszych obecnych rozważaniach nieistotny). Oczywiście, każdy z tych genów może zajmować tylko to samo loeus w chromosomie, a zatem w komórce dipioidalnej mogą obok siebie wystąpić tylko dwa z tych genów. Kilka modyfikacji pojedynczego loeus. które przyczyniają się do wytworzenia różnych fenotypów nazywamy allelami wielokrotnymi.

U człowieka istotną cechą determinowaną przez trzy allelc jednego genu są grupy krwi tzw. układu ABO.

Krwinki człowieka mogą posiadać na swej powierzchni różne antygeny, które są „znakiem rozpoznawczym” danych komórek. Do najwcześniej poznanych antygenów należą te. które warunkują przynależność do tzw. grupy A, B, AB bądź 0. Znajomość grupy krwi jest niezbędna przy podaniu (transfuzji) cudzej krwi potrzebującemu człowiekowi, nic więc dziwnego, że za odkrycie chemicznych różnic we krwi ludzi K. Landsteiner otrzymał Nagrodę Nobla.

Znamy dziś cztery główne grupy krwi. oznaczone jako A, B. AB oraz 0 i rozróżniane na podstawie antygenów zwanychaglurynoacnami na powierzchni krwinek. Każdy człowiek „należy” do którejś z tych grup.

Grupy krwi (układu ABO) determinowane są trzema allelami: gen I^A warunkuje wytwarzanie aglutynogenu A na powierzchni erytrocytów, gen l^B powoduje powstanie aglutynogenu B. natomiast gen i nie wytwarza w ogóle aglutynogenu. Geny I^A i I^B dominują nad allelami i. A zatem osobnik posiadający dwa geny I^A (homozygota) posiada krew grupy A, a więc taką samą jak heterozygota l'i. Grupę krwi B posiadają zarówno osobnicy homozygotyczni (I⁸!⁸), jak i heterozygotyczni (l^ai). Grupę krwi 0 - wyłącznie homozygoty recesywne ii. Natomiast heterozygoty I^AI^B posiadają grupę krwi AB: wytwarzane są wówczas oba aglutynogeny.

Uwarunkowane genetycznie grupy krwi nie ulegają zmianie w ciągu życia osobnika i dziedziczą się ściśle według praw Mendla (odkrycie tego faktu jest zasługą dwóch uczonych: E. Dungema oraz Polaka, Ludwika Hirszfelda). A więc jeżeli oznaczymy grupę krwi w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym, możemy według tego oznaczenia przetoczyć krew w wiele lat później (np. po nieszczęśliwym wypadku). Dlatego też w wielu krajach grupę krwi wpisuje się do dowodu ósobistego albo do prawa jazdy (zwyczaj tatuowania grupy krwi na skórze nie przyjął się. głównie dlatego, że obowiązywał żołnierzy zbrodniczej organizacji SS w okresie hitleryzmu).

Badanie grup krwi jest pomocne przy wykluczaniu ojcostwa. Jak to widać w tabeli 6-V. na podstawie badania grup krwi nie można z całą pewnością ustalić, czy dany mężczyzna jest ojcem dziecka (takiego dowodu przeprowadzić się nie da), natomiast można określić, czy mógłby on być ojcem, czy też nie. Na przykład jeśli kobieta i mężczyzna mają grupę krwi 0, to ich dziecko też może mieć tylko grupę 0.

Częstość występowania różnych grup krwi jest różna u poszczególnych ras. Na przykład u rasy żółtej przeważają osobnicy o grupie krwi AB i B, natomiast wśród rasy białej - o grupie 0 i A.

W Polsce ok. 38,5% ludzi ma grupę krwi A, 33,4% - grupę krwi 0,19.5% grupę B i 8.6% grupę AB. Natomiast mieszkający w Polsce Cyganie, którzy przed wiekami przywędrowali tu i Indii, zachowali częstość występowania grup krwi charakterystyczną dla ludów azjatyckich (przewaga liczebna grup B i AB nad A i 0), ponieważ praktycznie rzecz biorąc małżeństwa mieszane u Cyganów nie istniały