DSCN6288 (Kopiowanie)

270 Biologio • repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

Mężczyźni chromosom X (a zatem wszystkie sprzężone z nim geny) otrzymują od matki; natomiast kobiety jeden chromosom X otrzymują od matki, a drugi od ojca. Zatem u kobiet każdemu genowi położonemu na chromosomie X odpowiada jego ailcl w drugim chromosomie. Mężczyźni natomiast geny sprzężone z chromosomem X posiadają w postaci haploidalnej.

Dla uniknięcia pomyłek przy zapisywaniu, w przypadku przedstawiania genotypów męskich dodaje się symbol Y. Jeżeli zatem jakiś gen sprzężony z chromosomem X oznaczymy jako A, to genotypowo kobietę przedstawić możemy symbolem AA, natomiast mężczyznę - symbolem AY.

Prześledźmy teraz dziedziczenie barwy oczu u muszki owocowej, tak np. jak na ryc 6-31. Owad ten może mieć oczy czerwone lub białe, przy czym gen na barwę oczu sprzężony jest z płcią. Czerwona barwa (A) dominuje nad białą (a). Jeżeli skrzyżujemy homozygotyczną czerwonooką samicę (AA) z bialookim samcem (aY) potomstwo będzie wyłącznie czerwonookie (samice Aa i samce AY). Natomiast gdy samicę o oczach białych (aa) skrzyżujemy z samcem o oczach czerwonych (AY), to w pokoleniu F, samice mieć będą oczy czerwone (Aa), zaś samce oczy białe (aY).

Przedstawiona na ryc. 6-31 muszka gynandromorficzna powstała z zygoty, będącej helcrozygotą o zapisie Aa. Ponieważ w jednej z dwóch komórek (blastomcrów) jeden chromosom X zginął, zginął też sprzężony z nim gen A i ta komórka wytworzyła „męską” połowę o oczach białych, pozostał j bowiem gen a na drugim chromosomie X. W drugiej komórce gen a jest maskowany przez dominujący I nad nim allel A, powodujący czerwone zabarwienie oczu.

Są one uwarunkowane genami

recesywnymi, a zatem u kobiet przejawiają się bardzo rzadko, tylko w stanic homozygotycznym. U mężczyzn-którzy nie mają drugiego chromosomu X-każdy gen obecny na jednym chromosomie X musi się ujawnić, więc też mężczyźni chorują na te choroby znacznie częściej. Kobiety są często nosicielkami hemofilii i daltonizmu, ale rzadko chorują. Natomiast każdy mężczyzna, który jest nosicielem hemofilii lub daltonizmu, jest zarazem chory na tę chorobę.

6.14.2. Cechy związane z płcią

Od cech sprzężonych z płcią (a więc determinowanych przez geny leżące na chromosomach

i. Warunkowane są one przez geny umiejscowione

w autosomach. Na przykład łysienie jest stosunkowo częstą cechą dziedziczną ujawniającą się u mężczyzn - a jednak gen determinujący łysienie znajduje się w autosomach. A zatem i mężczyźni i kobiety otrzymują go stosunkowo często; tylko że w organizmie kobiety gen ten nie ujawnia się, ponieważ do jego ujawnienia się potrzebne jest odpowiednio duże stężenie męskich hormonów płciowych we krwi (dlatego też gen ten nie ujawnia się również u dzieci). U mężczyzny, w organizmie którego wydzielane są hormony płciowe męskie, gen łysienia jest dominujący, zaś u kobiety jest on recesywny. (Gdyby kobiecie posiadającej ten gen podano męskie hormony płciowe, gen łysienia ujawniłby się,) A zatem ujawnianie się cech związanych z pic ia jest modyfikowane przez płeć osobnika samce i samice o tym samym genotypie mogą mieć różny fenotyp.

U owiec obecność bądź brak rogów jest warunkowana przez jedną parę alleli. Gen M warunkuje obecność rogów; jest on dominujący u samców, a recesywny u samic. Jego allel h. recesywny li samców a dominujący u samic determinuje brak rogów. A zatem homozygota HH zawsze mieć będzie rogi (niezależnie od tego czy jest samcem, czy samicą), zaś homozygota hh zawsze musi być beżJOga Natomiast u licterozygot wystąpienie rogów uzależnione jest od płci: samice Hh mc nutH rogów, tamce Hb tą rogate.