DSCN6288 (Kopiowanie)

270

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie

Mężczyźni chromosom X (a zatem wszystkie sprzężone z nim geny) otrzymują od matki; natomiast kobiety jeden chromosom X otrzymują od matki, a drugi od ojca. Zatem u kobiet każdemu genowi położonemu na chromosomie X odpowiada jego allcl w drugim chromosomie. Mężczyźni natomiast geny sprzężone z chromosomem X posiadają w postaci haploidalnęj.

Dla uniknięcia pomyłek przy zapisywaniu, w przypadku przedstawiania genotypów męskich dodaje się symbol Y. Jeżeli zatem jakiś gen sprzężony z chromosomem X oznaczymy jako A, to genotypowo kobietę przedstawić możemy symbolem AA, natomiast mężczyznę symbolem AY.

Prześledźmy teraz dziedziczenie barwy oczu u muszki owocowej, tak np. jak na ryc 6-31. Owad ten może mieć oczy czerwone lub białe, przy czym gen na barwę oczu sprzężony jest z płcią Czerwona barwa (A) dominuje nad białą (a). Jeżeli skrzyżujemy homozygotyczną czcrwonooką samicę (AA) z białookim samcem (aY) potomstwo będzie wyłącznie czerwonookie (samice Aa i samce AY). Natomiast gdy samicę o oczach białych (aa) skrzyżujemy z samcem o oczach czerwonych (AY), to w pokoleniu F. samice mieć będą oczy czerwone (Aa), zaś samce oczy białe (a Y).

Przedstawiona na ryc. 6-31 muszka gynandromorficzna powstała z zygoty, będącej hcterozygolą o zapisie Aa. Ponieważ w jednej z dwóch komórek (blastomerów) jeden chromosom X zginął, zginął też sprzężony z nim gen A i ta komórka wytworzyła „męską” połowę o oczach białych, pozostał bowiem gen a na drugim chromosomie X. W drugiej komórce gen a jest maskowany przez dominujący nad nim allel A, powodujący czerwone zabarwienie oczu.

\ one uwarunkowane genami recesywnymi, a zatem u kobiet przejawiają się bardzo rzadko, tylko w stanie homozygotycznym. U mężczyzn - którzy nie mają drugiego chromosomu X - każdy gen obecny na jednym chromosomie X musi się ujawnić, więc też mężczyźni chorują na te choroby znacznie częściej. Kobiety są często nosicielkami hemofilii i daltonizmu, ale rzadko chorują. Natomiast każdy mężczyzna, który jest nosicielem hemofilii lub daltonizmu, jest zarazem chory na tę chorobę.

6.14.2. Cechy związane z płcią

Od cech sprzężonych z płcią (a więc determinowanych przez geny leżące na chromosomach płciowych) należy odróżnić cechy związane z picia. Warunkowane są one przez geny umiejscowione w autosomach. Na przykład łysienie jest stosunkowo częstą cechą dziedziczną ujawniającą się u mężczyzn - a jednak gen determinujący łysienie znajduje się w autosomach. A zatem i mężczyźni i kobiety otrzymują go stosunkowo często; tylko że w organizmie kobiety gen ten nie ujawnia się. ponieważ do jego ujawnienia się potrzebne jest odpowiednio duże stężenie męskich hormonów płciowych we krwi (dlatego też gen ten nie ujawnia się również u dzieci). U mężczyzny, w organizmie którego wydzielane są hormony płciowe męskie, gen łysienia jest dominujący, zaś u kobiety jest on rccesywny. (Gdyby kobiecie posiadającej ten gen podano męskie hormony płciowe, gen łysienia ujawniłby się.) A zatem ujawnianie się cech związanych z płcią jest modyfikowane przez płeć osobnika: tamce i samice o tym samym genotypie mogą mieć różny fenotyp.

I, owiec obecność bądź brak rogów jest warunkowana przez jedną parę allcli. GenH warunkuje obecność rogów; jest on dominujący u samców, a rccesywny u samic. Jego allcl h, reccsywn) u samców a dominujący u samic determinuje brak rogów. A zatem homozygota HU zawsze mieć będzie rogi Iniezależnie od tego czy jest sumcem, czy samicą), zaś homozygota hh zawsze musi być bfizrpga Natomiast u heterozygot wystąpienie iog0w uzulc/jiionc jest od płci: samice Hh nic mają rogów, samce Hh są rogate.