DSCN6276 (Kopiowanie)

130 Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie mntyczne

czarnej i białej barwy skóry jest u ludzi determinowane dwiema parami genów, oznaczonych A i a oraz B i b. Geny A i B są częściowo dominujące. Genotypowo i fenotypowo dziedziczenie barwy skóry ilustruje tabela 6-IV.

Tabela 6-IV. Dziedziczenie barwy skóry u ludzi rasy białej i czarnej (wg Davenporta)

Rodzice:    AaBb    x

Mulat

Potomstwo:    I AABB (fenotypowo Murzyn)

AaBb

Mulat

2 AaBB i 2 AAbB (fenotypowo ciemny Mulat) 4 AaBb. I AAbb i I aaBB (fenotypowo Mulat) 2 Aabb i 2 aaBb (fenotypowo jasny Mulat)

I aabb (fenotypowo biały)

Współdziałanie genów - obok zjawiska epistazy i hipostazy - przejawić się może także hamowaniem ujawniania się genu, wywołanym przez inny gen położony w odmiennym loeus, ale dominujący. Takie geny - znoszące działanie innych genów nieallelicznych - nazywamy supresorami (genami supresorowymi).

Natomiast grupy genów wpływających na stopień przejawiania się innego genu (np. geny D i d ubarwienia sierści u myszy) nazywamy genami modyfikującymi albo modyfikatorami.

W latach 80-tych bieżącego stulecia odkryto tzw. geny nadrzędne (ich odkrywcy: Edward Lewis - USA, Christiane Nusslein-V>lhard - Niemcy i Erie F. Weischaus - USA, nagrodzeni zostali nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny w roku 1995). Mutacje tych genów powodują zaburzenia całych segmentów oiganizmu. Ponieważ usytuowanie poszczególnych struktur we właściwym miejscu (np. kończyn przednich przed tylnymi) określone jest mianem homeozy, dlatego też kompleks genów odpowiedzialnych za plan rozwoju organizmu nazywamy genami homeotycznymi. W genach homeotycznych występuje niewielka (nieco ponad 180 nukleotydów licząca) sekwencja, tzw. homcoboi, która jest identyczna u wszystkich gatunków. W homeoboxie zapisane jest białko zwane homcodomeną. które dołącza się do poszczególnych odcinków DNA, aktywując je. Aktywowana komórka „pamięta", co ma z niej powstać: jeżeli ma z niej powstać oko, to powstanie - nawet po przeszczepieniu na teren np. brzucha. Poza pamięcią pozycji, geny homeotyczne rozporządzają zapewne „pamięcią czasu”- decydują np. o kolejności pojawienia się i przekształcania zawiązków kończyn, nie pozwalając, by poszczególne elementy powstały zbyt wcześnie albo nazbyt późno.

6.10. Geny letalne

W podanych przez nas przykładach krzyżówek genetycznych poszczególne osobniki posiadały w swym genotypie różne geny. O osobnikach tych mówimy, że są nosicielami danych genów, niezależnie od tego, czy geny te ujawniają się w fenotypie, czy też się nic ujawniają. Na ryc. 6-24 mysz albinotyczna w pokoleniu rodzicielskim (P) jest nosicielem genu brunatnego ubarwienia sierści (bb), choć fenotypowo geny te - jako hipostatyczne - nic mogą się ujawnić. Podobnie czarne heterozygoty pokolenia gj są nosicielami zarówno genów B i C, jak i b i c. Ujawnienie się genu nazywa|

liczne geny. powodujące śmierć gamet, zygot, embrionów lub młodych osobników, pr/cd

Czasem ekspresja określonego genu u nosiciela powoduje śmierć danego osobnika. Znamy

osiągnięciem dojrzałości płciowej. Geny takie nazywamy leialnymi (albo w skrócie letalanti).

Geny letalne są najczęściej allclumi genów ..prawidłowych" (tzn. nicletnlnych). U njysw poznaliśmy w poprzednim paragrafie geny A i a. decydujące o równomiernym lub nierównomierny*