DSCN6293 (Kopiowanie)

Ancuploidia jest przyczyną dość częstych zaburzeń dziedzicznych u ludzi i może być przyczyną j^jch ». hor/cń jak np. zespół Tumera. zespół Klicnefcltera, Downa i inne, które omówimy w skrócie Wstępnym rozdziale.

p uploidia to pomniejszenie bądź zwielokrotnienie całego garnituru chromosomałnego. Najczęściej gniana ta ma miejsce u roślin kwiatowych, u których hodowcy często wywołują ją w sposób sztuczny. Otrzymano niektóre gatunki roślin (np. kukurydzę) o monoploidalnym (n) garniturze chromosomów: dowo: „monoploidalny" ma w tym przypadku podkreślać fakt, że liczbę n chromosomów obserwujemy _u spotutitu: gametofit zawsze bowiem ma n chromosomów, czyli jest hapłoidalny. Osobniki monoploidałnc są słabsze i bezpłodne; wykorzystuje się je do pewnych badań genetycznych.

Natomiast szereg korzystnych właściwości wykazują niektóre rośliny poliploidalne, a więc o zwielokrotnionym garniturze chromosomalnym: triploidy (3n), tclraploidy (4n) bądź pentaploidy (Sn). Na przykład triploidalne buraki cukrowe zawierają więcej cukru niż diploidalne. Wiele najcenniejszych odmian kwiatów hodowanych bądź drzew owocowych jest tctraploidami (wszystkie cw. pełne czyli „podwójne” odmiany gerbery, lewkonii, słonecznika, a także niektóre odmiany jabłek bądź gruszek, których pojedyncze owoce ważą po 1-1.5 kg).

Natomiast poliploidia u zwierząt prowadzi do obniżenia żywotności i śmierci osobników, co (twierdzono u muszki owocowej i u salamandry. W Szwecji opisano przypadek człowieka

0    uiploidalnym garniturze chromosomów; osobnik ten wykazywał jednak liczne zaburzenia rozwojowe

1    zmarł w młodym wieku. W Polsce u pewnej kobiety, wykazującej szereg zaburzeń m.in. w budowie skory stwierdzono tetraploidię.

chromosomy

non-dysjunctio

Alloploidia ma miejsce wówczas, gdy garnitur chromosomalny danego osobnika pochodzi od dwóch różnych gatunków. Alloploidcm jest na przykład muł - krzyżówka konia z osłem, żubroń — mieszaniec żubra i krowy, tigrolew - powstały przez skrzyżowanie Iwa z tygrysem. Garnitur dtromosomulny alloploida możemy zapisać wzorem: n, + n,. |

Jeżeli dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej obcym gatunkowo plemnikiem, zygota może się rozwijać, ponieważ w podziałach milotycznych do potomnych komórek wędruje cały garnitur chromosomów. Alloploidy są natomiast bezpłodne; chromosomy w komórce nic są homologiczne, więc nie łączą się w pary i proces mejozy nie jest możliwy; nie dochodzi zatem do wytworzenia gamet.

		^ m
mortosomia		trisomia
. 2n -1 V		2n ♦ 1

W pewnych jednak sytuacjach możemy ten problem .ominąć”. Jeżeli bowiem garnitur chromosomalny podwoimy, to z dotychczasowego alloploidaincgo (n_t + n₂) otrzymamy allopoliploidalny (2n, + 2n.). W takim letraploidalnym garniturze chromosomów występują już chromosomy homologiczne (na dodatek zupełnie jednakowe), więc proces wytworzenia gamet sposobem mejozy może mieć miejsce. Otrzymujemy właściwie zupełnie nowy gatunek organizmu.

Zjawisko takie do dnia dzisiejszego zaobserwowano jedynie u roślin. W 1928 roku w ZSRR K.D. Kaipeczenko otrzymał płodnego mieszańca między kapustą (Brassica oleracea) a rzodkiewką (Raphanus salivus), a więc    zygoty

pomiędzy roślinami dwóch różnych rodzajów. Nowo Ryc. 6-36. Schemat wyjaśniający zjawisko otrzymanemu gatunkowi Karpeczenko nadał nazwę non-disjunctio i powstawanie zygot Kaphanobrassica.    monosomicznych i trisomicznych: gam.

praw. - gameta prawidłowa (JD).