DSCN6249 (Kopiowanie)

I DZIEDZICZNOŚĆ

Niedaleko pada Jabłko od jabłoni (przysłowie)

Zmienność i dziedziczność to atrybuty życia.

WI rozdziale naszych rozważań podkreśliłem, żc zmienność jest cechą całej przyrody- zarówno I Żywej, jak i nieożywionej. Działanie sił natury, według określonych praw, powoduje powstawanie i giniecie gwiazd, planet, kontynentów; zarastanie stawów i jezior ginięcie gatunków i powstawanie nowych. Ten proces c w o I u c j i - który zauważyć możemy chociażby w najbliższym otoczeniu: [ mieście, wsi, osiedlu - dotyczy całego Wszechświata.

Dziedziczność natomiast to cecha istot żywych. Każdy organizm rodzi się i ginie a jednak życie trwa od milionów lat, ponieważ organizmy rozmnażają się i przekazują swe cechy potomstwu. I tak na przykład ze skojarzenia pary małp zawsze urodzą się małpy; a jeżeli rodzice są np. gorylami, to ich potomstwo również będzie tego samego gatunku, a nic innego. Dzieci są podobne do rodziców i właśnie tę prawidłowość nazywa się dziedzicznością. Każde pokolenie bakterii wykazuje cechy charakterystyczne dla danego gatunku drobnoustrojów, zaś każde pokolenie ludzi ma cechy ludzkie. Cechy te wynikają z budowy białek zawartych w istotach żywych, zaś budowa białek zakodowana jest w DNA znajdującym się w komórkach i przekazywanym potomstwu w procesach rozmnażania.

Nauka badająca zjawiska dziedziczności i zmienności organizmów żywych określana jest mianem genetyki (od gr. .genetes - zrodzony).

Obserwując chociażby naszą najbliższą rodzinę, znajomych, sąsiadów zauważyć możemy, że potomstwo jest wprawdzie zawsze podobne do rodziców, podobieństwo to jednak nie jest absolutne.

1 Osoba wystarczająco spostrzegawcza zaobserwuje tę prawidłowość u większości istot żywych. [ Potomstwo jednej pary różni się - i to zarówno między sobą, jak i od swoich rodziców - pod wieloma względami. Różnice te określamy mianem zmienności.

Cechy stanowiące o zmienności możemy podzielić na cechy dziedziczne - przekazywane z pokolenia na pokolenie oraz cechy nie dziedziczone. Te ostatnie pojawiają się najczęściej pod wpływem środowiska. Przykładem może być chociażby znajomość języka obcego. Jeżeli jednego zdwóch braci - bliźniaków skierujemy na odpowiedni kurs języka, drugi zaś się go uczyć nie będzie, to - choć cechy dziedziczne u obu braci są w tym przypadku takie same - tylko jeden brat będzie władał językiem obcym.

Należy tu jednak podkreślić, że ujawnienie się cech dziedzicznych również jest w znacznym Stopniu uwarunkowane przez wpływ otaczającego środowiska. Dla zilustrowania tego wpływu posłużmy się dość skrajnym przykładem. Obecność obu rąk jest u człowieka cechą dziedziczną. Jeżeli jednak we wczesnym dzieciństwie dany osobnik straci jedną rękę w nieszczęśliwym wypadku, to do końca życia będzie człowiekiem jednorękim - chociaż w DNA, które otrzymał od rodziców, -zapisane” jest posiadanie przezeń obu rąk.

Dziedziczność i zmienność są ściśle związane z rozmnażaniem. To właśnie w procesie rozmnażania powstaje potomstwo, stanowiące kontynuację życia osobników rodzicielskich.

Wyróżnia się dwa sposoby uzyskiwania potomstwa przez organizmy żywe. Są to: roznuiazanic btzr/łcuiwe i myinnażanic pjCIPW.S'