DSCN6095 (Kopiowanie)

7 twnucja ni

7 twnucja ni

Maj

ⁿhSS

wero_Di3i

^ralnW

la.

żeli możti, zaginie.

rujązesoln i samemu

jązajefc oddruge i powoduj inowi istot;

•zięki len; ska. Jeże-!-ozatymi nezesot) :atunkihi

na zostak 9 genetyk ^a ewoluó ntychi*

ńltysloiii:

" licznyrt •ewolucji

133. Współczesne świadectwa przebiegu ewolucji z dziedziny fizyki, chemii, astronomii, geologii i paleontologii

Badanie gwiazd i planet, a także ich genezy, jest domeną astronomii. Wiek Wszechświata usiłuje się ustalić badając tzw. promieniowanie tla (które dotrwało do dziś z pierwotnego momentu wielkiego wybuchu i występuje w całym Kosmosie w jednakowym nasileniu - dochodzi zatem „znikąd”). Budowę chemiczną ciał niebieskich bada się głównie metodami analizy spektro-fotomctrycznej, zaś o procesach zachodzących w ich wnętrzu wnioskuje się m.in. z rodzajów i natężeń promieniowania, badanego z użyciem radioteleskopów, teleskopów i sond kosmicznych. Kolejne etapy powstawania pierwiastków cięższych z pierwiastków lżejszych prześledzili fizycy i chemicy w laboratoriach. Określenie wieku Ziemi i poszczególnych skał jej litosfeiy, a także przebieg procesów ich przemian bada nauka zwana geologia historyczna. Wiek bezwzględny (Ziemi, próbek skał) ocenia się badaniem rozpadu pierwiastków radioaktywnych. Niestabilne izotopy tych pierwiastków emitują cząstki elementarne (promieniowanie alfa i beta), promienie gamma i ulegają przemianie w inne izotopy. Atomy uranu U²³⁸ ulegają kolejnym etapom przemian, w następstwie których powstaje stabilny (już nie rozpadający się) izotop ołowiu Pb³⁰⁶. Rozpad izotopu odbywa się w ściśle określonym czasie i nie podlega zmianom, niezależnie od warunków w jakich zachodzi. Aby połowa atomów zawartych w próbce uranu U²³* uległa rozkładowi, potrzeba 4,51 miliarda lat. Czas ten nazywamy okresem połowicznego rozpadu uranu. Obliczając bardzo dokładnie stosunek Pb²⁰⁶ do U²³* w danej próbce możemy określić jej wiek bezwzględny - bo (jak podkreślałem) rozpad izotopu jest idealnie dokładnym zegarem. Wiek bezwzględny najstarszych z badanych skał na Ziemi (w Rodezji) oceniono na 2,7 mld lal, zaś wiek bezwzględny niektórych minerałów - na 4,7 mld lat. Drugim izotopem stosowanym do określania wieku bezwzględnego próbek biologicznych jest węgiel C¹⁴, stanowiący pewien stały składnik procentowy „zwykłego" węgla C¹², gromadzonego za życia przez istoty żywe. Ten izotop węgla powstaje z azotu w górnych warstwach atmosfery pod wpływem promieniowania kosmicznego, łączy się od razu z tlenem w dwutlenku węgla i pobierany jest przez istoty żywe. Okres jego połowicznego rozpadu wynosi 5568 lat (przekształca się z powrotem w azot). Ten szybki rozpad węgla C¹⁴ oraz jego niewielka zawartość w powietrzu sprawiają, że obecnie można oceniać tą metodą wiek próbek, sięgając co najwyżej do około 40 000 lat wstecz.

Wiek względny badanych pokładów skał określa się na podstawie znalezionych w nich skamieniałości (skamielin, fosyliów), tzn. pozostałości po żyjących niegdyś organizmach. Paleontologia wyróżnia szereg rodzajów skamielin - całe ciała (np. owada zatopionego w bursztynie), odlewy wewnętrzne lub zewnętrzne, odciski (np. łap) i wreszcie skamieniałości zastępcze, w których rozkładające się szczątki organiczne „podstawione” zostały przez związki mineralne (np. pnie skamieniałych drzew z dokładnie zaznaczonymi słoiamil.Mikropaleontolopa bada skamieniałe szczątki mikroorganizmów. Wiek stosunkowo młodych formacji geologicznych można ocenić, badając fosylia pyłków roślinnych występujących w danym czasie (metoda analizy pyłkowej). Dla określenia wieku względnego najważniejszymi skamielinami są tzw. skamieniałości przewodnie. Ażeby szczątki jakiegoś organizmu zakwalifikować do skamieniałości przewodnich, a więc takich, na podstawie których możemy oznaczyć wiek (okres) z jakiego pochodzi dana próbka geologiczna, organizmy owe muszą spełniać cztery kryteria:

1.    Muszą żyć w stosunkowo krótkim czasie geologicznym - np. pojawić się i wymrzeć w okresie kambru (ryc. 2-13). Gdyby dany gatunek powstał przed wielu milionami lat i żył do dzisiaj, to oczywiście znalezienie jego skamielin w pokładzie geologicznym nic nam nic powie o wieku tego pokładu.

2.    Powinny być pospolite w okresie swego występowania. Prawdopodobieństwo znalezieniu skamielin jest tym większe, im więcej organizmów danego gatunku żyje w tym samym czasie na Ziemi znalezienie istot rzadkich jest bardzo mało prawdopodobne