DSCN6285 (Kopiowanie)

j, Diinl:ic:iwść 267

Heterozyjne są często również mieszańce jcdnogatunkowc. ale powstające przez połączenie dwóch różnych czystych linii. Jak pamiętamy, czyste linie powstają w procesie chowu wsobnego w którym kojarzymy osobniki spokrewnione, np. rodzeństwo (ryc. 6-15, 6-17). Powstawanie osobników heterozyjnych w następstwie skrzyżowania dwóch czystych linii określa się czasem nazwą transgresji. Klasycznym przykładem takiego zjawiska są otrzymane przez Basta heterozyjne mieszańce kukurydzy. Przez skrzyżowanie kukurydzy o długich kolbach z kukurydzą o krótkich kolbach (obie odmiany pochodziły z chowu wsobnego) otrzymano mieszańce o bardzo długich kolbach i licznych, dużych ziarnach. Genetycznie zjawisko to możemy wytłumaczyć posługując się następującym przykładem: każda linia rodzicielska była homozygotyczna pod względem pewnych niepożądanych cech rcccsywnych, lecz w każdej linii te cechy były inne. Oznaczmy geny wywołujące niepożądane cechy recesywne literami a, b, c, d. Każdy taki gen ma swój allel: A, B, C, D dominujący, a zatem u heterozygot maskujący działanie niepożądanego genu. Jeżeli jedną linię rodzicielską przedstawimy zapisem: aabbCCDD. to rośliny drugiej linii mogą mieć zapis AABBccdd. Przez skojarzenie obu linii uzyskujemy w F, osobniki hcterozygotycznc AaBbCcDd. które nic wykazują w fenotypie niepożądanych cech.

Oczywiście, w następnych pokoleniach nastąpiłoby rozszczepienie cech i wielka różnorodność potomstwa. Dlatego też nasiona mieszańców heterozyjnych trzeba uzyskiwać każdorazowo krzyżując osobniki czystych linii rodzicielskich. Udane mieszańce heterozyjne uzyskano również w Polsce (np. ogórki).

W rzeczywistości zjawisko heterozji jest bardziej złożonym procesem niż w przedstawionym powyżej przykładzie: bierze w nim udział wiele współdziałających genów, nazywanych kumulatywnymi.

6.14. Dziedziczenie pici

Jak pamiętamy, oprócz 22 par autosomów u człowieka występuje jedna para chromosomów mehomologicznych czyli heterosomów (ryc. 6-13). Są to inaczej mówiąc - chromosomy płci. Kobieta posiada dwa chromosomy X. mężczyzna zaś jeden chromosom X i jeden chromosom Y.

Dziedziczenie płci u człowieka ilustruje ryc. 6-30. W procesie roejozy następuje rozdzielenie garnituru chromosomalnego i do każdej gamety wędruje zarówno po jednym chromosomie z pary autosomów, jak i jeden heterosom. W jajnikach kobiety wytwarzane ią zatem komórki jajowe, każda z jednym chromosomem X. Natomiast u mężczyzn proces mejozy w jądrach prowadzi do wytworzenia dwóch todzajów plemników: połowa z nich zawiera chromosom X, połowa chromosom Y. Przez połączenie „plemnika X” z, Jcomórkąjajową X" powstaje zygota z żeńskim zespołem chromosomów (homozygota XX), zaś przez połączenie ..plemnika Y" z „komórką jajową X" powstaje zygota o męskim zespole chromosomów (heterozygota

m

Garnitur chromosomowy zatem determinuje pleć: już » momencie zapłodnienia rozstrzygnięty zostaje problem przyszłych gonad nowo powstającego organizmu (jądra czy jajniki).

Ryc.

u mIdmiAui

Ponieważ chromosom X jest większy od chromosomu Y. więc Nrmiuki zawierające chromosom Y różnią się ud tych, które zawierają Xką mianowicie nieco mniejsze i poruszają się szybciej, mają więc