DSCN6332 (Kopiowanie)

/V?<g/ą</ ś wiato istot żywy* */i / /c/f Mosy/iicaojo 23

Pod ścianą komórkową znajduje się błona komórkowa o typowej budowie, otaczająca cytopłazinę komórki bakteryjnej. Cytoplazma ta jest gęsta, zawiera krople lipidów, ziarna cukrowców (glikogen. wolutyna) i białek, nie zawiera natomiast organcli typowych dla komórek eukariotycznych (np. mitochondriów, lizosomów. struktury Golgiego, gładkiej i szorstkiej siateczki śródplazmatycznej >.

Bakterie acrobowe (tlenowe) posiadają wpuklen i a błony komórkowej, zwane mezosomami (ryc. 7 -7 ). Mezosomy są miejscem wytwarzania ATP w drodze fosforylacji oksydatywnej (por. rozdz. 5.2.2 i ryc. 5-20), są więc jak gdyby odpowiednikami mitochondriów w komórkach eukariotycznych (tabela 7-IV).

Ponieważ nie występują systemy błon siateczki śródplazmatycznej, więc rybosomy bakteryjne rozmieszczone są luźno w cytoplazmie; są one mniejsze niż rybosomy komórek eukariotycznych (natomiast tych samych rozmiarów co rybosomy zawarte w mitochondriach i chloroplastach ).

Bakterie fotosyn te ty żujące posiadają w swej cytoplazmie woreczkowate, błoniaste twory, zwane tylakoidami lub chromało fora mi (ryc. 7-7; por. też rozdz. 5.2.3). U bakterii chemosyntetyzujących (iozdz. 5.2.5) występują systemy błon wewnątrzplazmatycznych, zawierające substancje u zcstniczące w procesach chemosyntezy.

DNA bakterii nie tworzy oddzielonego otoczką od cytoplazmy jądra, lecz leży - w postaci pojedynczego chromosomu, tzw. genofont - w odrębnym obszarze jądrowym, nazwanym ziarnem jądrowym albo nukleoidcm. Bakterie okrągłe posiadają przeważnie jeden nukleoid, bakterie pałeczko watę - dwa lub więcej w jednej komórce. Genofor zbudowany jest z jednej podwójnej helisy DNA, zwiniętej w kolisty twór wokół centralnie umieszczonych cząsteczek RN A, połączonych z białkami. Długość helisy waha się od 200 do 1 500 pm.

Bakterie o kształcie paleczkowatym lub spiralnym zazwyczaj posiadają rześki (ryc. 7-6. 7—7), dzięki którym mogą poruszać się w środowisku. W odróżnieniu od rzęsek komórek eukariotycznych, rzęski bakteryjne mają prostą budowę: utworzone są z 2-3 nawiniętych wzajemnie spiralnie łańcuchów białkowych, zbudowanych z ciałek kurczliwych (pokrewnych miozynie - białku mięśni). Dzięki rzęskom bakterie mogą pokonywać w ciągu 1 sekundy drogę do kilkudziesięciu razy dłuższą niż długość samej bakterii.

EirołucLs (ryc. 7-7) są to białkowe wyrostki cytoplazma tyczne o budowie rurkowatej, średnicy od 1,5 do 4 nm i długości 7-10 nm. Rola ich nie została w pełni wyjaśniona; być może ma ona związek z chorobotwórczością (przyleganie do atakowanych komórek). Najlepiej poznano funkcję tzw. łiinbrii płciowych (nieco większych niż uprzednio opisane), które mają znaczenie w procesie koniugacji.

Bakterie rozmnażają się zazwyczaj bezpłciowo poprzez podział komórki. Proces ten rozpoczyna się od podwojenia (replikacji) genoforu, jest jednak znacznie prostszy niż mitoza w komórkach eukariotycznych: nie wytwarza się np. wrzeciono kariokinetyczne. choć - być może — jego funkcję spełnia błona komórkowa. Stwierdzono, że u bakterii posiadających mezosomy nukleoid połączony jest z błonącytoplazmatyczną właśnie za pośrednictwem mezosomu. Wraz z podziałem chromosomu (genoforu) dzieli się również mezosom i mezosomy potomne przemieszczają się w przeć i wny ch kierunkach, przesuwając chromosomy potomne ku biegunom. Po rozdzieleniu nukleoidów potomnych może - choć nie musi - nastąpić podział cytoplazmy: wytwarza się błona oddzielaia komórki potomne, a następnie powstaje przegroda ze ściany komórkowej. Jeżeli podział cyioolasm nie nastąpi, komórka zawiera więcej nukleoidów.    ¹ —

Podziały komórek bakteryjnych mogą zachodzić bardzo szybko - w sprzyjających _w    ^ __

nawet co 20 minut. W takiej sytuacji jedna bakteria mogłaby w ciągu €» godzin wytw*____ * un

miliona bakterii potomnych' Tak szybkie procesy rozmnażania tłumaczą, dlac "-