DSCN4340

się automatycznie. Tak wiec im hardziej złożona sieć spolecznycFTonTal^

w populacji. W ostatecznym rachunku

w tolerancyjnych grupach utrwala się więcejTegO rodzaju zachowań, j

zin swego aktywnego (dziennego) ycia i są pełnymi zapału uczniami. \ylącznie w Suaq udało nam się do-iatkowo zaobserwować, że dorosłe isobniki stosunkowo długo wspólnie erują. W przeciwieństwie do orangu-anów z innych zbadanych populacji '.wierzęta z Suaq często korzystają z ego samego źródła pokarmu, zwykle pokrytych termitami gałęzi, i dzielą >ię pożywieniem, na przykład mięsem upolowanych małpiatek lori kukanga. Dzięki tej wyjątkowej tolerancji mniej doświadczone osobniki mogą pozostawać w bezpośrednim kontakcie z ekspertami i z bliska obserwować metody zdobywania pożywienia. Czynią to i młodzieńczym wręcz entuzjazmem. ^Nabycie umiejętności wymagających największych talentów poznawczych, chociażby charakterystycznych dla Suaq sposobów wykorzystania narzędzi, wymaga prawdopodobnie kontaktu twarzą w twarz z doświadczonym osobnikiem oraz ponawiania obserwacji i prób naśladowania podpatrzonego zachowaniąT)W konsekwencji, choć młode orangutany przyswajają prawie wszystkie umiejętności od własnych matek, konkretny wynalazek będzie mógł utrwalić się w populacji tylko wtedy, gdy oprócz matki pojawią się taikże inne utalentowane osobniki tolerujące bliskość obserwatorów. v ¹ Nawet gdyby matka nie posiadła wielu umiejętności, dzięki obecności ekspertów młode wciąż będą miały szansę opanowania skomplikowanych technik, które jak widać, nie rozwijają

tów, tym większa szansa na to, by każde odkryte rozwiązanie utrzymało się

Nasze badania terenowe wskazują, że przynajmniej u naczelnych w warunkach naturalnych uczenie się (z wyjątkiem prostego warunkowania) jest na ogół do pewnego stopnia zjawiskiem społecz-nym. Tymczasem większość badań nad mechanizmami uczenia się koncentruje się na zachowaniach zwierzęcia odizolowanego od społeczności. Gdyby problem z laboratorium został zaprezentowany pojedynczemu osobnikowi w jego naturalnym środowisku, w którym zewsząd płynie wiele różnych bodźców, zwierzę mogłoby go w ogóle nie dostrzec. W warunkach naturalnych jego uwagę przykułoby natomiast zachowanie doświadczonych członków gromady.

kulturowe podstawy inteligencji

NASZE BADANIA NA ORANGUTANACH Sugerują, że kultura, czyli uczenie się nowych umiejętności przez naśladownictwo, nie tylko stymuluje wzrost inteligencji osob niczej, ale także sprzyja ewolucji inteligencji w całej populacja) Poszczególne

gatunki różnią się znacznie mccbanizrna-ni umożliwiającymi im uczenie się od in-tych, ale wyniki formalnych eksperymentów potwierdzają wrażenia wyniesione z obserwacji terenowych. [Orangutany oraz afrykańskie małpy człekokształtne, prezentujące skomplikowane poznawczo zachowania, niewątpliwie pr/yswo-ły je sobie, obserwując inne osobniki i samodzielnie ćwicząc, a więc tak samo jak ludzkie dzieci zdobywają nowe umiejętności. Orangutany z Suaq gromadzą w ciągu życia więcej tego rodzaju kompetencji, ponieważ mają więcej okazji do nauki niż ich krewni z innych okolic^ Żeby w pełni ocenić, jak wielką rolę w kształtowaniu coraz większej inteligencji odgrywają czynniki społeczne, warto przeprowadzić pewien eksperyment myślowy. Wyobraźmy sobie osobnika, który dorasta w społecznej izolacji, ale ma zapewnione schronienie i niezbędne pożywienie. Tego rodzaju sytuacja odpowiada okolicznościom, kiedy brakuje kontaktu międzypokoleniowego albo kiedy młode stają się samodzielne z chwilą opuszczenia gniazda. Wyobraźmy sobie teraz, że pewna samica wymyśla przydatne rozwiązanie, na przykład metodę rozłupywania orzechów dającą dostęp do wysokokalorycznego miąższu. Dzięki temu będzie sobie dobrze

NATURALNE PRZESZKODY mogą powstrzymywać rozprzestrzenianie się narzędzi. Drzewa Neesla 1 orangutany występują po obu stronach szerokiej rzeki Alas (zdjęcie). Tymczasem chociaż na bagnach Singkil (mapka) zużyte narzędzia zaśmiecają las, orangutany z położonych za rzeką bagien Batu-Batu wydobywają nasiona, obywając się bez żadnych przyborów. Sposób wykorzystania narzędzi nie mógł być przeniesiony do Batu-Batu przez osobniki migrujące z Singkil, gdyż rzeka Alas jest w tym miejscu zbyt szeroka, by małpa mogła przeprawić się na drugi brzeg.

ŚWIAT NAUKI 37

WYDANIE SPECJALNE