DSCN6390 (Kopiowanie)

74.5.4. Gromada: Nasiennetf/wwiarop/yW)

Nasienne stanowią dziś dominującą grupą roślin - liczą około 250 tysięcy gatunków, usystematyzowanych w dwóch podgromadach (tabela 7-Xl). Od pozostałych gromad roślin różnią się przede wszystkim tym, że:

I nip pnsiadaia pokolenia eametofitowego (gametofit nasiennych jest mikroskopijnie mały i niezdolny do samodzielnego życia - utrzymywany jest przez sporofit);

2. wytwarzają nasienie - czyli narząd zawierający zarodek (zawiązek) sporofitu i umożliwiający jego rozprzestrzenianie oraz

3. zapłodnienie następuje poprzez zapylenie i wytworzenie łagiewki pyłkowej, która umożliwia wniknięcie plemnika do osłoniętej komórki jajowej (ryc. 7-53). Te zmiany o charakterze aromorfozy umożliwiły roślinom nasiennym uniezależnienie rozmnażania od obecności wody i tym samym pełne opanowanie lądu: nasienne występują nawet na piaskach pustyni.

U roślin nasiennych wytwarzane są spory dwóch rodzajów: makrospory imikrospory. Wewnątrz makrospoty powstaje gametofit żeński, w którym znajduje się komórka jajowa. Z mikrospory powstaje gametofit męski czyli ziarno pyłku. Komórka jajowa zostaje zapłodniona wewnątrz makrospory i tam też rozwija się zarodek - zalążek sporofitu. Nasienie składa się zatem z elementów należących do trzech różnych pokoleń: I. zarodka, który powstał z zygoty i jest nowym sporofitem; 2.bielma -tkanki odżywczej wytworzonej przez gametofit żeński; 3. łupiny nasiennej, wytworzonej przez poprzedni sporofit. U okrytonasiennych nasiona powstają we wnętrzu owocu, a zatem łupina nasienna u tych roślin powstaje z osłonek zalążka kwiatu.

Jak pamiętamy z rozdz. 2.2.3.2.. rośliny nasienne powstały w dewonie z paprotników różnozarodnikowych. Zapewne przodkami nasiennych były rośliny określane mianem Progymnospermae, o liściach podobnych do paproci, lecz posiadające drewno o budowie charakterystycznej dla nagonasiennych - zbudowane z cewek. Cewki tych roślin posiadały tzw. jamki lejkowate. Niektóre gatunki tych roślin były drzewami o pniach dochodzących do 2 metrów średnicy i - podobnie jak żyjące dziś nagonasienne - miały zdrewniałe pnie o dobrze rozwiniętym drewnie. Natomiast rozmnażały się jak paprotniki: niektóre z nich wytwarzały makrospory i mikrospory, inne byłyjednakozarodnikowe. Okres dominacji nagonasiennych nazywamyera mezofityczna: trwał do końca kredy, by ustąpić miejsca ekspansji roślin okrytonasiennych, rozpoczynającej ere .2.2.32.).

7-4.5.4.1. Podgromada: Nagonasienne (Gymnospermae)

Do nagonasiennych zaliczamy około 900 gatunków roślin współcześnie żyjących; systematyzujemy je w 4 klasach (sagowce, miłorzębowe, gniotowce i szpilkowe). Pozostałe klasy (tabela 7-XI) obejmują gatunki wyłącznie kopalne.

Nagonasienne posiadają zdrewniałą łodygę o drewnie zbudowanym niemal wyłącznie z cewek. Dzięki obecności tkanki twórczej łodyga przyrasta na grubość. W niektórych populacjach -np. u sagowców i miłorzębowych - poszczególne osobniki są albo męskie, albo żeńskie; u iglastych natomiast oddzielne kwiaty męskie i żeńskie wytwarzane są na tym samym osobniku. Kwiaty te są niepozorne, pozbawione okwiatu i zapylane niemal wyłącznie przez wiatr.

Kwiat żeński (np. u sosny jest nim szyszka żeńska) składa się z owocolistków z zalążkami. Owocolistek to przekształcony liść zarodnionośny (porów, rozdz. o paprotnikach. 7.4.5.3.5.), zaś /alawŁ zbudowany jest z osłonek i ośrodka (ryc. 7-53, 7-63). Ośrtukłi fłUżka ftdp.O.Wifldą