DSCN6528 (Kopiowanie)

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyrti

Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyrti

Ryc. 7-162. Budowa serca i głównych tętnic u gadów. A - żółwie, jaszczurki, węże i hatteric; B - krokodyle (proszę zwrócić uwagę na ewolucję przegrody międzykomorowej). (Wg Goodricha, JD).

nozdrzami a oczyma. Większość gatunków gadów to drapieżniki, choć poruszające się powoli żółwie lądowe, niektóre żółwie słodkowodne i pewne jaszczurki (legwany) żywią się głównie roślinami. U części węży i u jaszczurek z rodziny hcloderm występują gruczoły jadowe. Przewód pokarmowy gadów jest podobnie zbudowany jak u płazów. Gatunki roślinożerne mają dobrze rozwinięte jelito ślepe, zawierające drobnoustroje rozkładające celulozę i budujące z niej m. in. aminokwasy. Ostatni odcinek jelita to stek (kloaka); uchodzą tu przewody wyprowadzające narządów wydalniczych i płciowych. Ponieważ zrogowaciały naskórek jest nieprzepuszczalny dla gazów, gady oddychają niemal wyłącznie płucami; jedynie u niektórych żółwi dodatkową powierzchnię oddechową stanowi uchyłkowato rozszerzone i dobrze unaczyniona ściana steku, a u żółwi morskich i węży morskich - ściana gardzieli. Płuca są skórzastymi workami, a powietrze trafia do nich przez krtań i tchawicę. Niektóre gatunki mają płuca gąbczaste; tak podzielone beleczkami i przegrodami, że możemy wyróżnić prowadzące do poszczególnych woreczków oskrzela (ryc. 7-180). Węże i jaszczurki zasysają powietrze do płuc, rozszerzając klatkę piersiową, i wypychająje przez ściskanie żeber. Żółwie - tak jak płazy - tłoczą powietrze przez ruchy dna gardzieli. U gadów następuje podział serca na dwa przedsionki i dwie komory, poprzez wytworzenie przegrody między komorowo) U żółwi, haltcri, węży i jaszczurek przegroda ta jest niezupełna; u krokodyli i al igatorów następuje całkowite rozdzielenie komory na prawą i lewą (ryc. 7-162). Zawierająca tlen krew z płuc wpada dwiema żyłami płucnymi do lewego przedsionka, zaś odtlenowana krew z narządów ciała wpływa trzema żyłami głównymido przedsionka prawego, stąd zaś do komory. Z komory odchodzi pień tętniczy, dzielący się na trzy naczynia: tętnicę płucną H oraz dwie łukowate aorty, lewą i prawą. Te ostatnie łączą się pod kręgosłupem w nieparzystą aortę grzbietową, zaopatrującą narządy ciała. W ten sposób u gadów krew tętnicza i żylna ulegają zmieszaniu (aorta prawa wiedzie zawsze krew utlenowaną, aorta lewa odtlenowaną), co - przy niezbyt wysokiej podstawowej przemianie materii i braku podniebienia miękkiego - uniemożliwia im uzyskanie slałocieplności.

Gady są zatem zmicnnocieplne (poikilotermiczne), choć mogą w pewnej mierze regulować temperaturę swego ciała, podnosząc ją nieco ponad (w zimne dni) lub obniżając poniżej (w upały) ciepłoty otoczenia. Wykorzystują do tego celu narządy czucia termicznego i kryją się w cień przed upałem lub wygrzewają na słońcu. Korzystają zatem z ciepła pochodzącego z zewnątrz - nazywamy je ektotermami. Badania budowy wymarłych dinozaurów i skompl ikowane matematyczne wyliczenia prawdopodobnej szybkości ich poruszania się sugerują, że te gady mogły być częściowoendotermami, to znaczy potrafiły wykorzystywać ciepło powstające w ich organizmach dla podniesienia swojej temperatury powyżej ciepłoty otaczającego środowiska. U gadów narządami wydalniczymi sąnerki ostateczne (zanercza), powstające w rozwoju zarodkowym niemal tak samo jak nerki człowieka. Nie mają one (w odróżnieniu od płazów) połączenia z jamą ciała: mocz odprowadzany jest moczowodami do steku. Jako końcowy produkt azotowej przemiany materii gatunki wodne wydalają przeważnie amoniak albo mocznik. Natomiast gady lądowe wydalają przede wszystkim kwas moczowy i jest to doskonałe przystosowanie do środowiska, pozwala bowiem maksymalnie oszczędzać wodę. Kwas moczowy jest nierozpuszczalny w wodzie, więc gdy tylko natrafi na ośrodek krystalizacyjny, zaraz się wytrąca. W steku wykrystalizowuje na cząstkach kału - wówczas wodę pozbawioną kwasu moczowego można wchłonąć z powrotem. Ściany kloaki i dróg moczowych mają zdolność resorbeji wody.

Jaja gadów (także gatunków wodnych) składane są na lądzie, zwykle zakopywane w piasku, muszą być zatem otoczone silnymi osłonami. Bardzo często zewnętrzna osłona jest wysycona solanu